سواره شاعر روشن فکری بود که با داشتن ایده های نوین و شناختی عمیق از ریشه های ادب کلاسیک کردی و همچنین آگاهی از تحولاتی که در شعر جهان رخ داده بود موجب باز شدن افق های تازه در شعر کردی شد. وی در بستر آماده شده توسط شاعران پیش از خود به خوبی گام نهاد و توانست انقلابی در شعر کردی به وجود آورد.
فروغی که زود خاموش شد
سواره ایلخانی زاده، در سال ۱۳۱۶ در روستای ترجان،که در آن زمان بخشی از بوکان بود، چشم به جهان گشود.
از دوران کودکی با سختی دست و پنجه نرم کرد و در ۶ سالگی به فراگیری زبان و ادبیات فارسی پرداخت. مدرک دیپلم خود را در تبریز گرفت و برای ادامه تحصیل به تهران رفت و در سال ۱۳۴۷ در رشته حقوق قضایی فارغ التحصیل شد.
عشق و علاقه خاص و درونی اش، که نشأت گرفته از احساسات عمیق اش به مردم کرد بود، باعث حضورش در فعالیت های سیاسی و فرهنگی شد. به دلیل همین فعالیت ها در سال ۱۳۴۳ به مدت شش ماه در زندان قزل قلعه تهران زندانی شد. او در سال ۱۳۴۶ به استخدام صدا و سیما در آمد و در بخش کردی رادیو تهران، به عنوان مجری برنامه پر طرفدار «تاپو و بوومه لیل» فعالیت ادبی خود را آغاز نمود اما متأسفانه مرگ مجالش نداد و دیری نپایید که در سال ۱۳۵۴، شمع وجودش در سن ۳۸ سالگی، بر اثر تصادف در تهران خاموش شد. بعد از این واقعه تلخ جسد او را به آغوش زادگاهش بر گرداندند و در روستای حمامیان بوکان به خاک سپردند.
نوآورگمنام
سواره توانست انقلابی در شعر کردی بوجود آورد، که بزرگترین دستاورد او در این زمینه، شعر نو کردی است. بیشتر اساطیر و بزرگان ایرانی وی را پدر شعر نوی کردی و بانی آن می دانند.
از سواره آثار ارزشمندی در نظم و نثر فارسی و کردی به یادگار مانده،که نمونه اش مجموعه اشعار «خه وه به ردینه» به زبان کردی می باشدکه سید اسماعیل برزنجی آنرا به فارسی ترجمه نموده و نام «سنگینه خواب» را بر آن نهاده است. مجموعه ی آثار این شاعر گرانقدر به نام «شنگه سوار»، نیز اخیرا منتشر شده است.
سواره در کردستان ایران در بسیاری از زمینه های ادبی از قبیل نقد ادبی، نمایشنامه نویسی، داستان کوتاه و بلند، ادبیات فولکلور، شعر سپید و عروضی و… نوشته هایی از خود به یادگار گذاشته است.
شعرهایی از او در دهه های چهل و پنجاه در نشریاتی همچون، نگین، خوشه، سخن، فردوسی و… به زبان های فارسی و کردی منتشر شده است.
سواره در اشعار فارسی خود بیشتر متأثر از فروغ فرخزاد و مهدی اخوان ثالث بوده است. ولی اشعار کردی وی گوی سبقت را از اشعار فارسی اش می رباید، از استحکام و قوام خوبی برخوردار است و سبک ویژه ای دارد.
مفاهیم زیبا و نغز در اکثر شعرهای او موج می زند، به ویژه شعر بلند «خواب سنگی»، که از نمونه های ماندگار شعر کردی است.
یکی از شعر های معروف وی به نام « پیر هه لو» به معنای عقاب پیر است، این شعر در اصل اثر شاعر روسی به نام پوشکین است، که فریدون خانلری اثری فارسی به نام عقاب با همین مضمون دارد. همچنین با همین مفهوم شعر کردی دیگری، که اثر هه ژار(استاد عبدالرحمن شرفکندی) یکی از شاعران کرد است، با نام «هه لوی برزه فر» به معنای عقاب بلند پرواز قبلا سروده شده بود، اما در میان کردها، سروده سواره از رواج و مقبولیت بیشتری برخوردار است، به گونه ای که هر کرد زبانی چند بیت پایانی آنرا حفظ است:
ژینی‌کورت‌وبه‌هه‌لویی‌مردن نه‌ک‌په‌نا‌بوقه‌لی‌روو ره‌ش‌بردن
لای‌هـه‌لـوی‌بـه‌رزه‌ی‌مـژی چون‌بژی‌خوشه‌نه‌وک‌چنده بژی
ترجمۀ فارسی:
عمری‌کوتاه‌ودرشکوه‌مردن نه‌به‌کلاغ‌سیه‌روی‌پناه‌بردن
عقاب بلند پرواز بلند همت را
چگونه زیستن شرط باشد، نه چقدر زندگی کردن
شعر«شار» یکی از شاهکارهای«سواره ایلخانی زاده» است، «مسعود بیننده» منتقد ادبی در خصوص این شعر می نویسد: «سواره ايلخاني زاده فعاليت نوگرايانه خود را در عرصه ي شعر کردي در فضاي ادبي ايران که تجربه ي نوگرايي را از طريق شاعراني چون نيما يوشيج و ديگران از سرگذرانده بود آغاز کرد. سواره اين واقعيت اساسي را درک نموده بود که هرگونه نوگرايي نيازمند تجربه ي مدرنيته و تعميق روند شهرنشيني در کردستان است لذا تلاش نمود اين فقدان مرتبط با عرصه ي جهان واقعي را در قالب پروژه نوگرايي ادبي و در عرصه ي زيست جهان متن جبران نمايد، سواره با تجربه ي زندگي شهري در پايتخت ايران در دهه ۴۰ و ۵۰ شمسي، شعر «شار» را که بارزترين تجربه خود از نمادها و عناصر مدرنيته شهري است به شکل خارق العاده اي بازگو می نماید.
«گلاره موسوی-گلناز کلهرنیا»
.
.
.
.
.
.
.
منبع : هفته نامه شهر من
