تأملی ادبی بر نخستین دوره جایزه قلم هه‌ژار
در عصری که زبان‌ها در هیاهوی جهانی‌سازی و سلطه رسانه‌ای به حاشیه رانده می‌شوند، زبان کردی، همچون درختی ریشه‌دار در دل کوهستان، هنوز ایستاده است؛ با قامتی استوار و برگ‌هایی سبز از شعر، داستان، پژوهش و روایت. برگزاری نخستین دوره جایزه بین‌المللی «قلم هه‌ژار» در دانشگاه کردستان، نه فقط یک مراسم فرهنگی، بلکه آواز برخاسته از دل قرن‌ها خاموشی و بایکوت بود؛ نغمه‌ای برای اثبات آن‌که واژگان کردی هنوز نفس می‌کشند، می‌نویسند، و جهان را به زبان خود تفسیر می‌کنند.
نام این جایزه، برگرفته از یکی از بزرگ‌نام‌ترین چهره‌های ادب و فرهنگ کرد، ماموستا عبدالرحمان شرفکندی (هه‌ژار)، خود حامل بار سنگینی از معناست؛ شاعر و مترجمی که چونان فانوسی در تاریکی، راه را برای نسل‌های پس از خود روشن کرد. هه‌ژار، نماد زبان کردی در تبعید و ایستادگی در تباهی بود؛ و اکنون، با این جایزه، قلمی که او در دست داشت، دوباره جان گرفته است.
اما «قلم هەژار» تنها یک رویداد ادبی نیست؛ بلکه یادآوری است از مسئولیت جمعی ما در قبال زبان و فرهنگ خویش. این جایزه، پلی است میان گذشته‌ای غنی و آینده‌ای پُر امید. میان نسلی که میراث‌دار فرهنگ است و نسلی که باید آن را زنده نگه دارد.
نخستین دوره این جایزه در روزهای ۷ و ۸ خرداد ۱۴۰۴ در شهر سنندج برگزار شد؛ شهری که خود چونان قلب تپنده فرهنگ کردی می‌تپد. در این رویداد بی‌سابقه، بیش از ۹۴۰ عنوان کتاب از نویسندگان و پژوهشگرانی از چندین کشور مختلف به دبیرخانه ارسال شده بود؛ رخدادی که فراتر از هر انتظار، زبان کردی را دوباره از مرزهای محلی عبور داد و آن را در ساحت جهانی ادبیات و اندیشه نشاند. داوری آثار توسط بیش از هشتاد استاد و پژوهشگر برجسته از اقصی نقاط جهان، نشان از اعتبار علمی و ادبی این جایزه دارد.
اما آن‌چه این جایزه را از دیگر رویدادهای مشابه متمایز می‌کند، گستره نگاه آن به قلم است. این جایزه محدود به گونه خاصی از نوشتار نیست؛ چه شعر باشد، چه رمان، چه پژوهش در فلسفه و جامعه‌شناسی،چه تاریخ، همه در آغوش گرم آن جای می‌گیرند. این رویکرد، خود بیانیه‌ای است فرهنگی: زبان کردی نه تنها زبان احساس و خاطره، بلکه زبان اندیشه، علم، و گفت‌وگوی مدرن است.
مراسم امسال، افزون بر اهدای جوایز و معرفی برگزیدگان، محملی شد برای هم‌اندیشی، تبادل نظر و برقراری پیوند میان نویسندگان جوان و پیشکسوتان نامدار. فضای دانشگاه کردستان در این دو روز، دیگر تنها مکان آموزش نبود، بلکه میدانی برای شکوفایی، تجلیل و گفتگو شد. نفس‌ها در سینه گرم و چشم‌ها روشن از امید بودند؛ امید به آینده‌ای که در آن زبان کردی نه در حاشیه، بلکه در متن فرهنگ و دانش جای دارد.
جایزه قلم هه‌ژار، آمده است تا در سالروز تولد هه‌ژار هر ساله تکرار شود، تا تبدیل به آیینی شود برای تجلیل از خودِ زبان، از خودِ نوشتن. این جشنواره نه نقطه پایان، بلکه آغازی است بر راهی که باید طی شود؛ راهی که هر سطر نوشته‌شده به کردی، سنگی است در آن مسیر. اگر این مسیر با عزم، عشق و استمرار پیموده شود، آینده‌ای روشن پیش روی ادبیات کردی خواهد بود؛ آینده‌ای که در آن زبان مادری، نه فقط حافظ سنت، بلکه سازنده هویت مدرن و مشارکت‌کننده‌ای فعال در گفت‌وگوی جهانی خواهد بود.
در جهانی که هر روز زبان‌ها می‌میرند، «جایزه قلم هه‌ژار» چون نفس کشیدن واژه‌ای است که نمی‌خواهد بمیرد. قلمی است که در دستان شاعران و پژوهشگران، نه‌تنها داستان می‌نویسد، بلکه خود داستانی است از بیداری، ایستادگی، و امید.
در نهایت، این جایزه صدایی است که در گوش جان هر دوستدار فرهنگ زمزمه می‌کند
«تا واژه‌ها زنده‌اند، ما نیز هستیم»
