زبان، فراتر از مجموعه‌ای از آواها، نظامی پیچیده و ساختاریافته از نشانه‌ها و قواعد است که به انسان‌ها امکان می‌دهد، افکار، احساسات و دانش خود را منتقل کنند. این نظام شامل بخش‌های مختلفی از جمله آواها، واژگان، دستور زبان، معناشناسی و نحو است که در کنار هم ساختار ارتباطی و فرهنگی را شکل می‌دهند. زبان تنها وسیله‌ای برای برقراری ارتباط نیست، بلکه حامل فرهنگ، تاریخ، هویت و تجربیات یک جامعه است.
ارتباط میان گویشوران زبان، باتوجه‌به شرایط زمانی، مکانی و اجتماعی، به شکل‌های گوناگون و متنوعی صورت می‌گیرد و زبان خود را با این تغییرات تطبیق می‌دهد. نیازهای نوین، تأثیرات فرهنگی و فناوری‌های جدید، موجب تغییر در زبان می‌شوند و زبان نیز با انعطاف و تحول مداوم، نقش خود را در انتقال مفاهیم حفظ می‌کند.
حفظ زبان، تنها حفظ یک دستگاه ارتباطی نیست، بلکه محافظت از میراث‌فرهنگی و هویتی است که نسل‌ها آن را ساخته و منتقل کرده‌اند. به همین دلیل، نگهداری و توسعه زبان‌های مادری، به‌ویژه در کشورهایی با تنوع زبانی و فرهنگی مانند ایران، نیازمند توجه، حمایت و فعالیت‌های مستمر است.
ایران کشوری با تنوع زبانی و فرهنگی گسترده است، اما با تمرکز رسمی بر زبان فارسی. این در حالی است که حفظ زبان فارسی نیز، وابسته به حفظ و حمایت از سایر زبان‌های مادری است. زبان‌هایی که بخشی از پیکره فرهنگی ایران هستند. کُردی و فارسی، بنا به برخی باورها، زبان‌هایی خویشاوندند. باوری که برای برخی خوشایند نیست، اما تاریخ و اسناد زبانی خلاف آن را نشان نمی‌دهند. تعداد گویشوران زبان کُردی در سطح جهان قابل‌توجه است و شاید زمان آن رسیده باشد که بی‌پرده و واقع‌بینانه به جایگاه این زبان نگریسته شود.
دانشگاه کردستان سال‌هاست تلاش می‌کند زبان و ادبیات کُردی را گام‌به‌گام ارتقا دهد؛ حرکتی که بسیاری آرزو داشتند در سایر دانشگاه‌های شهرهای کُردنشین نیز اتفاق بیفتد. در همین راستا، امسال جشنواره‌ای با عنوان «جشنواره قلم هژار» برگزار شد. جشنواره‌ای که بدون تمرکز بر گویشی خاص، با حضور پرشور شرکت‌کنندگانی از گوشه‌وکنار جهان، فرصتی برای بازتاب ظرفیت‌های زبان کُردی فراهم کرد.
نام جشنواره برگرفته از شخصیتی است که خود به‌تنهایی جایگزین یک انستیتو یا فرهنگستان زبان است: ماموستا هژار، شاعر، نویسنده، مترجم، واژه ساز، فرهنگ‌نویس و محقق برجسته‌ای که ترجمه‌هایی همچون قرآن کریم به کُردی، قانون در طب ابن سینا از عربی به فارسی و رباعیات خیام به کُردی و… را در کارنامه دارد. همچنین تدوین فرهنگ‌نامهٔ هَنبانه‌بورینه از او باقی‌مانده است؛ اثری ماندگار در حوزه فرهنگ و زبان کُردی. وقتی نام چنین بزرگی بر جشنواره‌ای نهاده می‌شود، روشن است که هدف، فراتر از تجلیل از قلم است؛ حفظ و اعتلای زبان است.
دریافت ۹۴۰ اثر در نخستین سال جشنواره، آن‌هم با گستره‌ای فراتر از مرزهای اقلیمی، خود نشان‌دهنده ظرفیتی بزرگ است. بی‌شک هر جشنواره‌ای کم‌وکاست‌هایی دارد، اما اگر نگاه ما از سطح رقابت فراتر رود و دغدغه زبان و هویت فرهنگی را در اولویت قرار دهد، آن کمبودها به چشم نخواهد آمد.
جشنواره‌ها، نشست‌ها و فعالیت‌های فرهنگی نه فقط برای اهدای جایزه، بلکه برای پاسخ‌دادن به نیازهای نهفته زبانی شکل می‌گیرند؛ نیازهایی که گاه در قالب جنگ نرم، به‌صورت پنهان، حیات یک‌زبان را تهدید می‌کنند. طبق آمار سازمان‌های جهانی، بسیاری از زبان‌ها در معرض خطر انقراض‌اند، و زبان کُردی با تمام گویش‌هایش نیز از این تهدید در امان نیست. جشنواره‌هایی مانند قلم هژار می‌توانند این روند را کند کرده یا حتی برگردانند.
برای حفظ یک‌زبان، نیاز به ساختارهای حمایتی متنوعی داریم: رسانه، دانشگاه، نهادهای فرهنگی، تولید آثار ادبی، فلسفی، تاریخی، ترجمه، نشست‌های تخصصی، انجمن‌های علمی و ادبی، و آموزش رسمی و غیررسمی. در میان استان‌های کُردنشین، دانشگاه کردستان نشان داده که انسجام و توانایی ایجاد این چتر حمایتی را دارد. این را از شیوهٔ برگزاری جشنواره هژار نیز می‌توان دریافت؛ جایی که اساتیدش نه در پی عنوان و جایگاه، بلکه دغدغه‌مند زبان و فرهنگ‌اند.
شاید زمان آن فرارسیده باشد که زبان کُردی، فرهنگستانی مختص خود داشته باشد. قلم‌هایی که امروز در سکوت می‌نویسند، می‌توانند بازوان توانای چنین نهادی باشند. از شعر تا فلسفه، از تاریخ تا داستان، از ترجمه تا ادبیات کودک، این‌ها مسیر نیستند، بلکه ظرفیت‌هایی‌اند که باید از گم‌شدگی تاریخی بیرون کشیده شوند و در خدمت آینده زبان کُردی قرار گیرند.
.
.
.
.
.
.
یادداشت‌ها،مقالات و ….. آرا و نظرات نویسندگان خود را بیان می‌کنند و بازتاب دیدگاهی از سوی هساره نیستند.
