داستان فولکلور

كوڕ شێت و كوڕ ئاقڵ (۱) – کووکردنەوە : سەجاد جەهانفەرد ( ژیار )

له‌ رووژگاره‌یل زۊنه‌، د برا بۊن ك یه‌كێ لێیان گه‌وراتر بۊ. ئێ براێ گه‌ورا فره‌ زانا و مێر‌ه‌بان و خوه‌ش زوان بۊ وه‌لێ زوور نه‌ێاشت و فه‌قیر و بێشه‌ڕ بۊ؛ ئه‌مانێ براێ بۊچگ سه‌رشێت و لێوه‌ و نه‌مه‌زریاگ بۊ و كاره‌یل چه‌واشه[۱] و ناڕه‌وه‌ن فره‌ كرد و فر‌ه‌‌یش وه‌ زوور بۊ.

ئێ د برا هه‌ر دگێیان شوان ماڵ كه‌ێخودا بۊن. هه‌ر رووژ په‌سه‌یل بردنه‌ كـۊه‌‌ وه‌ له‌وه‌ڕانن و كه‌ێخودایش خوه‌شێ لێیان هات و قورب و هرمه‌ت فره‌ێگ نا لێیان و دڵنگ و كڵاش ئڕان سه‌ن و هه‌ر د برا له‌‌ماڵ كه‌ێخودا نان خواردن و كه‌ێخودایش جوور كوڕ خوه‌ێ دووسێیان داشت. یه‌ێ رووژ  كوڕ شێت و كوڕ ئاقڵ وه‌ل په‌سه‌یلا بۊن. كوڕ ئاقڵ وه‌تە كوڕ شێت: «تاگه‌ر م چایێ ده‌م كه‌م، بچوو په‌سه‌یله‌ سه‌ر و دۊ[۲] بكه‌!»

له‌ كوڕ شێتا، سه‌ر دۊ كردن یانێ سه‌ر و دۊ په‌سه‌یل بووڕی. چگ و وه‌شكیا وه‌ ریه‌نه‌و. له‌ په‌ڕا وه‌ ساتوور، سه‌ر گشتێ په‌سه‌یل بڕی و دۊێیان له‌ له‌ له‌ش جیاوه‌ كرد. هه‌گ هاته‌و، كوڕ ئاقڵ وه‌ت: «برا سه‌ر و دۊ په‌سه‌یل كردێ؟»

كوڕ شێت وه‌ت: «ئه‌وجووره‌ گ دڵد بگرێ سه‌ر و دۊێیان كردمه‌!»

كوڕ ئاقڵ كه‌فته‌ شكا. نووڕسه‌ پێ. دی ده‌سه‌یلْ كوڕ شێت ها وه‌ خۊنه‌و! وه‌ت: «چۊن سه‌ر و دۊێیان كردیده‌؟»

كوڕ شێت وه‌ت: «وه‌ ساتوور سه‌‌ر و دۊێیان بڕیمه‌سه‌و»

كوڕ ئاقڵ وه‌ هه‌ڵه‌داوان[۳] نا ده‌وا و چێ ئڕا لاێ په‌سه‌یل دی، ئه‌ێ نامه‌ی و به‌دبه‌ختی. كوڕ شێت قه‌تڵ ریه‌ن بڕیه‌سه‌و و گشتێ كوشتگه‌. وه‌ هه‌ر دْ له‌پووڕ[۴] دا مل سه‌را و وه‌ت: «ئه‌ك ماڵد بڕمێ. ئه‌ك ره‌نجد بێوه‌ر بوو. یه‌ ئڕا ئێ كه‌له‌مه‌ خسیگه‌؟»

كوڕ شێت وه‌ت:«مه‌گه‌ر خوه‌د نه‌وه‌تی سه‌رْ دۊێیان بكه‌؟!»

كوڕ ئاقڵ وه‌ت: «ئێرنگه‌ دی گوزه‌یشتگه‌، به‌و تا بخه‌یمنان له‌ێ گڵاڵه‌ و بشاریمنانه‌»

كوڕ ئاقڵ زوور نه‌ێاشت، وه‌ نكه‌جڕی تـۊیه‌نس یه‌ێ له‌ش یه‌ێ له‌ش له‌ لاره‌یلْ په‌سه‌گان بكڕنێ وه‌لێ كوڕ شێت وه‌زوور بۊ و د له‌ش دْ لەش گرته‌ كووڵه‌و و برده‌ خسه‌ ناو گڵاڵ. له شوون یه‌گْ پەسەیل سه‌راوه‌نۊن كردن. چگن ئڕا ئاوای تا له‌ ماڵ كەێخودا قـۊت قه‌زاێگ بخوه‌ن و ئه‌نجەڵ و ئه‌‌ساسێیان بارن و بده‌رچن. له‌ ماڵ كه‌‌ێخودا هه‌گ نان ئڕایان هاوردن، به‌ش كوڕ ئاقڵ فره‌تر دان و هرمه‌ت فره‌ترێگێ گرتن. كوڕ شێت وه‌ت: «له‌ێ نامه‌یه‌ م د له‌ش د له‌ش كیشامه‌، یه‌ی یه‌‌ێ له‌ش یه‌ێ له‌شیش وه‌ زوور، تازه‌ فره‌تر خوراكه‌گه‌یش كه‌ن‌ وه‌ر ده‌سێ!»

كه‌ێخودا وه‌ت: «ئه‌وه‌ چوه‌ وه‌تی؟»

كاوڕ ئاقڵ زۊزی وه‌ت: «هۊچ! ئۊشێ م د گل د گل په‌سه‌یل هاوردمه‌سه‌و، كوڕ ئاقڵ یه‌ێ گل یه‌ێ گل، ئڕا به‌شْ یه‌ی فێشتره‌؟»

كەێخودا كه‌فته‌ شكا. نووڕسه‌ پێیان دی ده‌س په‌لێیان ها خۊنه‌و! هه‌ر دْ برا نان خواردن و ئه‌نجه‌ڵه‌یلیان كردنه‌ هه‌وانه‌ێگ و وه‌تن چیمن ئڕا ناو ریه‌ن. تا له‌ ماڵ دانه‌و ده‌یشت، واین. كه‌ێخودایش له‌ شوونێیان. كوڕ شێت و كوڕ ئاقڵ تا ئێواره‌ هه‌ چگن و هه‌ چگن. شه‌كه‌ت بۊن. له‌ وه‌رماێ كه‌ورێ ئاگرێ كردنه‌و و چایێ ده‌م كردن و په‌پگ درس كردن. كوڕ شێت په‌پگ گه‌‌وراێ درس كرد و نا له‌ ژێرْ خوڵه‌مه‌ڕ. له‌ێ وه‌خته‌ كه‌ێخودا هاته‌و جی و ره‌سییه‌ پێیانا. كه‌ێخودا و كوڕ ئاقڵ چگنه‌ گژ یه‌كا. كوڕ شێت چووێگ گرتـۊده‌ ده‌سه‌و و كڕ كیشا ده‌ورْ ئاگره‌گه‌یا و وه‌ت:

«جه‌نگ بكه‌ن

جه‌نگه‌ری بكه‌ن

له‌ په‌پگْ م ئه‌ودۊر بكه‌ن …»

كوڕ ئاقڵ و كه‌ێخودا یه‌ك هاوردن و یه‌ك بردن . كوڕ ئاقڵ زانس ك ده‌رقه‌وه‌ێ كەێخودا نیه‌تێ، له‌ لاێ خوه‌ێه‌و وه‌ت باێس كوڕ شێتْ برام بكه‌مه‌ تۊشێیه‌و. له‌ ئه‌نقه‌ز كه‌ێخودا پشته‌ڵپشت برد و قول كه‌ێخودا كرده‌ ناو په‌پگا. كوڕ شێت وه‌ت: «ئه‌ك ئڕا په‌پگ م خراو كردی؟»

هه‌ڵپه‌ڕی و له‌و جبنه‌گْ چۊده‌ دڵێیا، یه‌‌ێ گورز دا له‌ ره‌تْ ملْ كه‌ێخودا و درێژێ كرده‌و. كه‌ێخودا هیشتنه‌ جییه‌و چگن و چگن تا ره‌سینه‌ ساز و دێوڵێگا. بڕێگ له‌پسا ئه‌ڵپه‌ڕگه كردن كوڕ شێت كرده‌ گورزا و یه‌‌ێ ده‌س دا لە ره‌ت مل دێوڵچی و یه‌ێ ده‌س دا له‌ ره‌تْ مل سازنه‌چی؛ دریژێیان كرده‌ رۊ زه‌ۊا. دێوڵ خوه‌ێ خسه‌ شانا و سازیش دا له‌ سه‌ر قه‌‌ێ. كوڕ ئاقڵ وه‌ت: «یه‌ نامه‌یده‌ یا نه‌هاتده‌! یانه‌ ئڕا چوه‌دن؟ وه‌ ده‌ردْ چوه‌مان خوه‌ن؟»

كوڕ شێت وه‌ت: «كارد نه‌و! یه‌ێ رووژێ وه‌ ده‌رد خوه‌ن.»

چگن و چگن. له‌ێ ناو رێیه‌ كوچگ چاره‌كانێ كه‌فتـۊد. كوڕ شێت نه‌میه‌و زه‌ۊ و هێزێ دا و خسه‌ێ ناو هه‌وانه‌. كوڕ ئاقڵ وه‌ت: «یه‌ ئڕا چوه‌ده‌؟»

كوڕ شێت وه‌ت: «كارد نه‌و! وه‌ كارمان تێ!»

له‌ێنووا قه‌‌ێرْ فره‌ێگ چگن. دین یه‌ دره‌وه‌نیێگه‌ له‌پسا دره‌و كه‌ێگ. كوڕ شێت یه‌ێ ده‌س دا له‌‌ لێ و داسه‌ لێ سه‌ن و خسه‌ێ هه‌وانه‌گه‌. كوڕ ئاقڵ وه‌ت: «یه‌ دی ئڕا چوه‌ده‌؟»

كوڕ شێت وه‌ت: «كارد نه‌و وه‌ ده‌ردمان خوه‌ێ!»

هه‌ چگن و چگن تا ره‌سینه‌ ئشكه‌فت گه‌وراێگ. وه‌تن ئڕا خوه‌مان ئمشه‌و له‌ ناو ئێ ئشكه‌فته‌ لێز بگریم. چگنه‌و ناو دین هه‌فت خه‌زگان برێنج و گووشت و خوراكییه‌یل ره‌نگامه‌ نریاسه‌و بان. ئشكه‌فت ماڵ دێوه‌یل بۊ. كوڕ ئاقڵ وه‌ت: «برا! یه‌ ماڵ دێوه‌یله‌! ئه‌ر بانه‌و هه‌ر وه‌ سه‌ر پاوه‌ خوه‌نه‌مان!»

كوڕ شێت وه‌ت: «كوره‌ رخد نه‌چوو! باوگێان درارم. ئێكه‌ش وه‌ كوچگ كه‌ڵه‌كێ له‌ ده‌ر ئشكه‌فته‌گه‌ درس كرد و تا دوكوتی كوچگ چنێ كرد و ئڕا خوه‌یان له‌ ناو ئشكه‌فت كه‌له‌ دان له‌ زه‌ۊ. ئێواره‌ دێوه‌‌یل هاتنه‌و دین ده‌رْ ئشكه‌فت كه‌ڵه‌كچن بۊیه‌. بوو كیشان. یه‌كێ لێیان ك له‌ گشتێ گه‌وراتر بۊ وه‌ت: «هووم!… بوو بنیاێه‌م تێ، له‌ ماڵ خوه‌م تێ!»

كوڕ شێت زۊزی له‌ ناو ئشكه‌فته‌و وه‌ت: «بوو دێو تێ له‌ ده‌رْ ماڵ خوه‌م تێ!»

كوڕ ئاقڵ وه‌ت نه‌ۊ زیه‌ڵگ بێڕێ. رقیا و خوه‌ێ شارده‌و. دێو له‌ێنوو ناره‌ته‌ كیشا وه‌ت: «بوو بنیایه‌م تێ له‌ ده‌رْ ماڵ خوه‌م تێ»

كوڕ شێت وه‌ت: «بوو دێو تێ له‌ ده‌رْ ماڵ خوه‌م تێ! ت كیید؟»

دێو وه‌ت: «م دێوم!»

كوڕ شێت وه‌ت: «ئه‌ر ت دێوید، م دێوه‌ڵ‌دێوم!»

دێو وه‌ت: «وه‌ چوه‌مانه‌ دیاره‌؟»

كوڕ شێت وه‌ت: «وه‌ تســمانه‌و دیاره‌!»

دێو تسێ كرد چه‌نه‌ هووفه‌ێ واێگ. كوڕ شێت ساز دراورد و پف كرده‌ تێ، وڵات ناو یه‌ك! دێوه‌یل ته‌ك دانه‌و دۊا و رخێیان چگ و وه‌تن: «وه‌ێ وه‌ێ یه‌ تسێیه‌، خوه‌ێ چه‌نێگه‌؟!»

گڕێگه‌ پێ چێ له‌ێنووا ته‌گ دانه‌و نووا. دێو وه‌ت: «بوو بنیاێه‌م تێ له‌ ماڵ خوه‌م تێ»

كوڕ شێت وه‌ت: «هووم!… بوو دێو تێ له‌ ده‌ر ماڵ خوه‌م تێ! ت كیید؟»

وه‌ت: «م! دێوم!»

یه‌ی وه‌ت: «ئه‌ ت دێوێ دێوه‌ڵدێوم!»

دێو وه‌ت: «وه‌ چوه‌مانه‌ دیاره‌؟»

كوڕ شێت وه‌ت: «وه‌ تڕمانه‌و دیاره‌!»

دێو تڕ فره‌ قه‌ۊێگ دا له‌ لێ.

كوڕ شێت دێوڵ خسه‌ شانا و دا له‌ له‌ رۊێ. زه‌ۊ نیشته‌ له‌ره‌، چمان زه‌ۊله‌رزه‌ هات. دێوه‌یل ته‌ك دانه‌و دۊا و وه‌تن: «وه‌ێ وه‌‌ێ… یه‌ تڕێیه‌، خوه‌ێ چه‌نێگه‌!»

قه‌ێرێ له‌ ناو خوه‌ێان نانه‌ێ كیش و كه‌وان. دێو گه‌ورا وه‌ت: «رخدان نه‌چوو! بانه‌و وه‌ر!»

له‌ێنووا چگنه‌و وه‌ر. دێو وه‌ت: «هووم! بوو بنیاێه‌م تێ، له‌ ماڵ خوه‌م تێ»

كوڕ شێت وه‌ت: «بوو دێو تێ له‌ ده‌ر ماڵ خوه‌م تێ. ت كیید؟»

وه‌ت: «م دێوم!»

كوڕ شێت وه‌ت: «م دێو دێوه‌ڵدێوم!»

دێو وه‌ت: «وه‌ چوه‌مانه‌و دیاره‌؟»

كوڕ شێت وه‌ت: «وه‌ ناخۊنمانه‌و دیاره‌!»

دێو ناخۊێ خس چه‌نه‌ شانگێ. كوڕ شێت داس فڕه‌ دا، دا لە ره‌ت مل یه‌كێ لە دێوه‌یل، كوشته‌‌ێ. دێوه‌یل ته‌ك دانه‌و دۊا و وه‌تن:«وه‌‌ێ وه‌‌ێ خودا! یه‌ ناخۊنێیه‌ خوه‌ێ چەنێگە!»

قه‌ێرێگ خوتوبووڵ كردن و له‌ێنوو ته‌ك دانه‌و وه‌ر. دێو هه‌م بوو كیشا و وه‌ت: «هووم! بوو بنیاێه‌م تێ… له ماڵ خوه‌م تێ»

كوڕ شێت وه‌ت: «هووم! بوو دێو تێ… ت كیید؟»

وه‌ت: «م دێوم!»

كوڕ شێت وه‌ت: «ئه‌ر ت دێوید، م دێوه‌ڵدێوم!»

دێو وه‌ت: «وه‌ چوه‌مانه‌و دیاره‌؟»

كوڕ شێت وه‌ت: «وه‌ رشكمانه‌و دیاره‌!»

دێو رشكێ ئڕاێ وه‌شان چه‌نه‌ مه‌لۊچگێ بۊ!»

كوڕ شێت وه‌ كوچگ چاره‌كان خسه‌و پێیان؛ دا له‌ ده‌رز تێوڵ یه‌كلێیان و خه‌ش له‌ لێ بڕی. دێوه‌یل هه‌م وه‌ هه‌وڵ ره‌و ته‌ك دانه‌و دۊا و كردنه‌ێ خوتبووڵ و قرم و قاڵ. دێو گه‌ورا هه‌م بوو كیشا: «هووم! بوو بنیاێه‌م تێ ….»

كوڕ شێت وه‌ت: «بوو دێو … ت كیید؟»

دێو وه‌ت: «م دێوم!»

یه‌ی وه‌ت: «م دێوه‌ڵدێوم…»

دێو وه‌ت: «وە چوەمانه‌و دیاره‌؟»

كوڕ شێت وه‌ت وه‌ موورمانه‌و[۵] دیاره‌!»

دێو موورێ ئڕاێ وه‌شان چه‌نه‌ بووره‌ پەڵێگ بۊ. كوڕ شێت ده‌س كرده‌ ناو هه‌وانه‌ و ژژوو ده‌رهاورد و فڕه‌ێ دا ئڕا ناونكێ[۶] دێوه‌یل. ژژوو دا له‌ ره‌ت مل یەكێ له‌ دێوه‌یل و ملێ شكان و وه‌ سیخ چه‌و سێ چوارێ لێیان ده‌رهاورد. دێوه‌یل وه‌تن: «وه‌ێ وه‌ێ خودا…! یه‌ موورێیه‌، زوورێ چه‌نێگه‌؟!»

ئێ جاره‌ وه‌ یه‌كه‌و واین. تاگه‌رێ دێوه‌یل واین كوڕ شێت و كوڕ ئاقڵیش لە ئشكه‌فت هاتنه‌و ده‌یشت. كوڕ ئاقڵ وه‌ت: «ئه‌گه‌ر نه‌وایمن تیه‌نه‌و ئڕامان.»

تا پا نانه‌و ده‌یشت ك بووان؛ چه‌و دێوه‌گان كه‌فته‌ لێیان و دین ك د گله‌ ئاێه‌من. نانه‌و شوونێیان. ئه‌وان بده‌و و یان بده‌و تا ره‌سینه‌ دار فره‌ به‌رزێگ. كوڕ شێت و كوڕ ئاقڵ له‌ دار چگنه‌و بان. دێوه‌یل هاتنه پاێ دار، دین هه‌ر دگێان هانه‌ تك داره‌و. چگنه‌و قڵاوشان یه‌ك … دی قردگێ مه‌نۊد ده‌س دێو بانێ بڕه‌سێده‌ كوڕ ئاقڵ. كوڕ ئاقڵ وه‌خت بۊ زیه‌ڵگ بدڕێ. قول كوڕ شێت گرتـۊد و چۊ ڤێ ناو ئاو له‌رزیا. كوڕ شێت زانس ئه‌‌گه‌ر فكرێ نەكەێ هه‌مره‌ كه‌فنه‌ چنگ دێوه‌یل. وه‌ قه‌سی قاڵ كرد و وه‌ته‌ كوڕ ئاقڵ: «ئه‌و كوچگ چاره‌كانه‌ بێیه‌ پێم تا بێیه‌م له‌ ده‌رز تێوڵ ژێرێنه‌، بڕینمه‌ێ له‌ قه‌ور باوگ بانێنه‌!»

دێوژێرێن دڵه‌ڕه‌په‌ ئازای گیانێ داگرت و وه‌ ده‌م رخه‌و وه‌ت هه‌مره‌ چاره‌نـۊسم به‌‌ێده‌ ناوا. شانه‌و كیشا و دێوه‌یل لە بانا دانه مل یه‌‌كا و گشتێ ده‌س و مرك بۊن و ده‌رچگن. كور شێت و كوڕ ئاقڵیش ئڕا خوه‌ێان چگنه‌و سه‌ر ئشكه‌فت و له‌ تڵا و لێره‌ و جه‌واهرات دێوه‌یل ریه‌ن سه‌نگینێ سه‌نن، ژن خوازین و ماڵ سازین و تا ئاخر ئمریش وه‌ خوه‌شی زنه‌ی كردن.


[۱]çewaşe پێچه‌وانه‌: برعكس.

[۲]ser û dü kirdin ئیدیوومێگه‌ له‌ زوان كوردی وه‌ ماناێ هه‌ڵگه‌ردان په‌س له‌ وه‌رز تاوسان، چۆن ك له‌ وه‌رز تاوسان په‌س و پووڵه‌ له‌ وه‌یشت گه‌رما قووڕ كه‌ێ و شوان ناچاره‌ ئڕا یه‌گ وایان به‌ێد و پشتێیان هوونكه‌و بكه‌ێ، نیمه‌رووان داڕانێدان و له‌ شوونه‌گه‌ێ خوه‌یان وه‌ر و دۊایان كه‌ێ.

[۳]heĺedawan ئاگره‌ پڕ : ‌سراسیمه‌.

[۴]lepûŕ له‌پ، چه‌پاڵ.

[۵]mûr جوورێ شپش ورشكه‌ ك له‌ وه‌یشت پێسی و چه‌په‌لێ ده‌ێده‌ له‌ش و

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

دکمه بازگشت به بالا