داستان فولکلور
مهڵگ جهمشێر – بەش یەکم – کووکردنەوە : سەجاد جەهانفەرد ( ژیار )
ڕووژێ بـۊ ڕووژگارێ بـۊ، وێرانیێگ بـۊ، ئاوهدانیێگ بــۊ. له ناو ئهو ئاوهدانییه كوڕێگ بـۊ ناوێ مهڵگ جهمشێر بـۊ: مهڵگ جهمشێر كوڕ كهیوانووێگ بـۊ له دار دنیا ئهسپێگ داشت.
. ههر ڕووژ كارێ بـۊده نهچیر كردن. هەناێ چێیه کۊیەو ئێواران وه لهش ئاسگێگهو هةوگلێيهو بـۊ. یەێ شهوهكیان زۊ هێماێ خوهر نهڵاتـۊد، گورجهو بـۊ، زین یاوگەێ كرد و چێ ئڕاى کـۊیه. بـۊیه دهم نیمهڕوو چهوێ كهفت له ماڵێ لهێ كهشه ك له هاماچ ئاوای نهۊ، خاس گووش تێژهو كرد، دی كهسێگ له ناوێ نییه. چێیهو ناو ماڵ دی ههفت خهزگان غهزا ها وه بان ههفت كووانگهو، سهيرێگ كرده ئێ لا ئهو لاێ خوهیا، هیچ ئاوهیشتەێ پهڕ نێیا. دهرێیان كردهو، له ههر خهزگان قهێر فرەیگ خوارد و وهت: من تا دپيهكهو نهكهم بزانم ئێ مهڵوهنه ماڵ كییه، وهڕیهو نیهچم. یاوهگه له مكۊیەیگ هشار كرد و خوهێ له كوڵهسـۊكێ قایم بـۊ. فەره چهوهڕێ وسا وڵام كهسێگ نهۊ. بۊیه ههن ههن ئێواره ههفت نهڕه دێو له بانا نهمیان و هاتنهو ئڕا ئێ ماڵه ك مهڵگ داوڕۊدەێ ، نزیك ماڵ كردن، نهڵهته كیشان و هاوار كردن: بوو بنیایهم تێ له شار خوهم تێ.
یه وهتن و دهبزهن دهبزهن هاتنه ماڵهو، هناێ هاتنهو ناو، چهوێیان كهفت له مهڵگ و ههڵاماتێ هاوردن. مهڵگ تماشایان كرد، دی نه یه ئاوێگ نییه له وهرێ ئاویاری بكهێ، نهمیا ئهو تفهنگهگه ئڕاییان. نهڕهدێوهیل، تا چهوێيان کهفته تفهنگ، دو پا داشتن دو پاێ تر قهرت کردن و وهرهو سهر کۊیە نانه دهوا. وڵام مهڵگ ئهمان وه پێيان نێیا، نیشتهو سهر دهس ئڕایان و شهشه لێیان كوشت، وڵام یهكێگه لێیان له دهسێ دهڕچێ و له ماڵ دۊرهو كهفت. مهڵگ دوواره نیشتهو سهر دهس ئڕاێ له دۊایا دا له قولێ، قولێ بڕییهو و له چهو ئاوا بـۊ.
ئێرنگه خوهر نیشتـۊد و دلیمازان بـۊ. مهڵگ وه میهنگ و وڵهكهت له كـۊیهیا نهمیا تا هاتهو وه ماڵ. بـۊیه دو كوت شهوار وه داڵگێ وهت: داڵگه ماڵێگ له کۊیە دیمهسهو گهنجێگه. بهو تا بچیم لهوره سكوونهت باریمن. شهوهكی له خهو ههڵسان جهم و جوور كردن و چێن ئڕا کۊیە.
هناێ ڕهسینه ماڵ مهڵگ وه داڵگ وهت: ت له ماڵ بووسیه تا م بچم ئڕا نهچیر. مهڵگ كهفته ڕێیا، لهێ ئانیشه كهس له لاێ داڵگ نهۊ، نهڕهدێو ک قولێ بڕیاۊدهو وه شهل و شهكهت وهو قول زامدارێیهو هات ئڕا ماڵ، ئێرنگه لهی ئانیشه مهڵگ جهمشێر ها وه کۊیەوه. نهڕهدێو هاتهو ناو دی ژنێگ ها له ناو ماڵهگهیان. ژن تا گهر چهوێ کهفت له نهڕه دێو سییهن کرد و وهت: ت کیی؟! لهێره چوەکهید؟!!
دێو وهت: ئێ ماڵه گ تو هایده ناوێ یه ماڵ منه. م بایهس بـۊشم تو له ناو ماڵهگهێ من چوە كهید؟!…
دێو وه ههر لهونێ گ بـۊ ئهول كهیوانووا سا داخس و دهسی داو پێ.
كهیوانوو وهت: ئهرێ نهڕهدێو، ئێواره مهڵگ باێدنهو چوە بـۊشیمه پێ؟
دێو قهێر فەرەیگ فكرهو كرد، قازمه و بێڵێ هاورد و وه هاوكاری كهیوانووا چاڵ قـۊلێ له ناو ماڵ كهنی. ئێواره گ مهڵگ هاتهو، دێو چێيه ناو چاڵهگهو و كهیوانوو وهڕێگ كیشا وه ملیا. ههفتهێ ويهرد. ژن چـۊنهو خێ داۊده دێو، له گیان كوڕ بێزار بـۊ. تاگهر كاشی وه جیێگ ڕهسی، وه دێو وهت: چوەیل مهڵگا بكهیمن؟ ئێ جووره دهفنمان نیهودن؟
دێو وهت: کهلد نهود، ئێواره ك هاتهو وه پێ بـۊش بچوو سێف خونسار ئڕام بار، دیتر نیهتیدهو، چـۊن ك ڕێ دۊر و دریژێگه لهو لایا وه ساق و سڵامهت نیهتیدنهو.
هناێ ئێواره مهڵگ هاتهو وه ماڵ، دی داڵگ وهر دهمهو خوار كهفتێیه.
مهڵگ جهمشێر وهت: داڵگه چوەده پهكهری؟!!
داڵگ وهت: ڕووڵه سێف خونسار كهفتێیهسه خهێاڵم، بایس له ههر کوو بـۊیه ئڕام باری.
مهڵگ جهمشێر وهت: بان چهو ت داواێ گيان بکه، سێف خونسار چووەێگه، له ژێر زهۊ بوو له بان ئاسمان ئڕاد گیر تیهرم. مهڵگ گوڵسوو ههڵسا، جلوهڕ ئهسپ كرد و چێيه تڵهو باخێ ک سێف خونسار داشتوودن. قهێر فەرهێ ڕێ كرد تا ڕهسیه سهر یاڵێگ، چاتووڵێگ وه سهرێهو بـۊ. له ئهسپهگه پاپیا بـۊ و چێيهو ناو، دی سهیدێگه وه تهنیا دانیشتگهو پساخهریك كڵام خوهنینه. چێيهو ناو و سڵامێ کرد.
سهید وهت: ئهلهیك سڵام! ڕێوار ئووغره ؟
مهڵگ وهت: ولا ڕاسێ بتوای داڵگێ دێرم پهڵپ سێف خونسار گرتێیه، نیهزانم له كوو ئڕاێ بارم.
سهید وهت: سێف خوانسار هاوردن، کار یهێ جار سهختێگه، ئێرنگهیش ئهگهر بهرجد ها وه دهسدهو ڕێ و بانێ نهمه نوواد. ئهگهر ئێ کارهیله ک ئڕاد ئـۊشم درس وه پهرتخ برهسنی، خوو تـۊیهنید سێف خونسار باری، وڵام ئهگهر له لێيان سهرپێچی بكهی بـۊده قاتڵ گیان خوهد. ئیتر خوهد زانی
مهڵگ جهمشێر وهت: بـۊش بزانم چوە بكهم، چوه له گیان خوهم خاستره.
سهید وهت: لهى لايا چید ڕهسیده لێو كیهنیێگ، چرك و زۊخه له لێ خوهید، نووڕ نهكهید، وڵام بـۊش خودایا كوروو كوروو شوكرت، لهوه ڕهێ بـۊد، ڕهسیدنه لاێ خهرێگ و گهماڵێگ، تـۊره و كهيێگ ها وه سهر گهماڵهگهو، سقانیش ها له وهر خهرهگهوه، ت ئاڵشتێیان كهید و لهوره ڕهێ بـۊد دهیشتێگه گشت پهێكوڵه ئهر پهێكوڵ دا له ژێر پات، بـۊش خودایا شوكارانهم پید بوو ئڕا ئێ فهرشده. هه گ لهوره ڕهێ بـۊد ڕهسیده باخێگ له وهیشت سێف سهر چهمانگه، هناێ خوازی لێيان بووڕیدهو، دهسه میوهگانێیهو نەیدن، وه چوو دریژێ ههگووهگهد پڕ كهید، ههگ لهولايا قهڵتیایدهو دهس بهید یهكێگ له سێفهگان وه دهس بڕیدهو وبـۊش(گووشت له چوو برد!).
مهڵگ شهو له لاێ سهید داکاسیا و خهفت، بـۊیه شهوهکی ڕێ و بان خوەێ گرتهوهر و چێ. چهن مانگ له ڕێ بـۊ تا وه ئامانجێ ڕهسی. هناێ ڕهسیه ئهو شوونه، گشت كارهیل ئهنجام دا و ئاخرين سێف وه دهس بڕییهو و له باخ هاتهو دهیشت و وهت: گووشت له چوو برد!
باخهوان دیەێ، پاشێ له پێشێ ڕهێ بـۊ، هاوار كرد: پهێکوڵ ئڕام بگرەێ.
پهێكوڵ وه بزهخهنگێگهوه وهت: ئاخر م چـۊ گرمهێ! ههناێ ت وهتید وریسكه بهێده ناود، وڵام مهڵگ جهمشێر شوکر خودا هاورده جی، ئێرنگه چـۊن گرمهێ!
باخهوان وهت: گهماڵ، ت بگرەێ. ” کوتایی بەش یەکم “