محمدسعیدنجاری : “انجمن وابسته به فرهنگ و اداره ارشاد اسلامی بوکان خود و هویت خود را گم کرده است”

هساره : استاد محمدسعیدنجاری متخلص به” ئاسو” (Aso) ، شاعر و محقق و نویسنده ی توانای کورد در سال ۱۳۳۵ شمسی در روستای «ساروقامیش» از توابع بوكان در جوار رودخانه‌ی سیمینه به دنیا آمد. وی لیسانس ادبیات را از دانشگاه ارومیه و با کارشناسی ارشد از دانشگاه تبریزفارغ التحصیل و به شغل معلمی مشغول شد. ماموستا آسو پس از دوران بازنشستگی ضمن انجام فعالیتهای ادبی، شعر و نویسندگی، به عنوان استاد دانشگاه های بوکان و مهاباد مشغول تدریس است.

آثار چاپ شده استاد آسو

گه زيزه (Gezize) مجموعه شعر – ته‌وژمي خه‌يال (Tewijmi Xeyal) مجموعه شعر – شرح ديوان مصباح‌الدين ادب – مويه‌ي جدايي (ترجمه «ناله‌ي جودايي» اثر استاد هيمن) – ريبوار  – رمان – مجموعه‌ي مقالات و شعرهاي نصيحتي در كتابي بنام «چه ند گه لابه ده‌م باوه» – له قه لاوه بو قه لا» (سفرنامه) – شرح ديوان وفايي (استاد عبدالرحيم سابلاغي) – كوردان پارسي گوي

ماموستا آسو آخرین تغییراتی که در حوزه شعر کردی اتفاق افتاده چیست؟

اخرین و جدیدترین تحولی که در شعر کردی اتفاق افتاده است مربوط به سبک شعری است. روند نوسازی که در بین فارس ها، عرب ها و ترکها در زمینه شعر پیدا شد کردها را هم در برگرفت و در هردو قسمت کردستان عراق و ایران روند نوسازی شروع شد و شاعران کرد به تبعیت از این روند نوسازی در قالب های نو، سپید و نیمایی شعر سرودند

روند نوسازی و سرودن شعر به سبک نو، سیپید و نیمایی چه تاثیری بر غنای شعر کردی داشته است؟

من به عنوان شاعری ۵۸ ساله که از هردو سبک نو و قدیم آگاهی دارم و در هر دو سبک تجربه شاعری دارم از روند نوسازی شعر کردی در ایران و عراق راضی نیستم، چون روند نوسازی فقط در قالب و فورم و سبک بوده و در زمینه محتوا هیچ اتفاقی نیافتاده است. در حالی که نوسازی قطعاً باید در قالب محتوا باید باشد و ما اگر فکر و دید صدها سال پیش را در قالبی نو بیان کنیم و آن را در قالب های متغیرارائه دهیم دچار انحراف می شویم. لذا شعر کردی نیز بعداز نوسازی در قالب دچار انحرافات گسترده ای شده است.

منظورتان از انحراف چیست؟ آیا معتقدید که شعر کردی با نوسازی در قالب دچار افول شده است؟
در سبک نو شاعران کرد محتوای همان شاعران قدیمی مانند اشعار هیمن و هژار را در قالب شعر نو و سپید بیان کردند که دچار افت و انحراف بسیار زیادی در شعر شد. این روندی جدید که فکر قدیم را در قالب نو بیان می کرد باعث انزوای شعر و آسیب دیدن جایگاه شعر شد و به طور کلی باعث افول شدید شعر و شاعری از لحاظ کیفیت، هنر، نوع دید و شمار خوانندگان شد.

به کاهش شمار خوانندگان شعر اشاره کردید. آیا با نوسازی صورت گرفته در شعر کردی تعداد خوانندگان و علاقمندان به شعر شاعران جدید کاهش پیدا کرده است؟
بله دققاً اینگونه بوده است و همزمان با فرایند نوسازی، شعر از بین مردم رخت بربست و به جز شاعر کس دیگری از شعر نو استقبال نکرده است. این افت شمار خوانندگان باعث شد که شعر شاعران نو و جدید اصلا تجدید چاپ نمی شود در حالی که شعر شاعران کلاسیک مانند حقیقی با توجه به اینکه مربوط به چندین دهه قبل است به صورت مستمر تجدید چاپ شده اند.

دلیل عدم علاقه خوانندگان به شعر نو فقط به دلیل تغییر در سبک قافیه پردازی و وزن بوده یا دلیل دیگری هم وجود دارد؟
شاعران جدید در واکنش به استقبال سرد مردم از شعرشان چنین می اندیشند که مردم از لحاظ وسعت دید و حتی سواد به حد درک شعر آنان نرسیده اند در حالی که نوع پرداختن به شعر در سبک جدید غلط بوده و شاعران نتوانسته اند با مردم ارتباط برقرار کنند. در نتیجه استقبال از شعر شاعران جدید بسیار کم بوده و طبقات مختلف مردم نتوانسته اند از لحاظ عاطفی و روحی با شاعر نو ارتباط برقرار کنند.

یعنی شما معتقدید شعر نو از لحاظ محتوا هم دچار گسیختکی و افول شده است؟

بله شاعران نوگرای کرد علاوه بر دور شدن از قالب و وزن، حتی از محتوای پاک و ساده واز همه مهمتر از محتوای وطنی و ملی در اشعار خود فاصله گرفتند به همین دلیل مردم استقبال بسیار کمی از این اشعار داشته اند.

بعداز استقبال سرد عموم مردم از شعر نو، شاعران کرد به فکر سبک جدید و مردم پسندی برای شعر نبوده اند؟
چرا اتفاقا استقبال سرد مردم در سالهای اخیر باعث شد گروهی از شاعران در کردستان ایجاد شوند که سبک بینابینی اتخاذ کرده و در حد وسط شعر کلاسیک و نو حرکت کنند. این روند از آنجا که با شعر کلاسیک در ارتباط است و ادامه دهنده راه آنها به سبک جدیدی است روند قابل قبولی به شمار می رود.

لطفا در مورد این سبک جدید توضیحات بیشتری ارائه دهید؟
سبکی است دنباله رو هژار و هیمن اما در قالبی جدید. افرادی که در این روند کار می کنند نه کاملاً قدیمی مانند هژار و هیمن هستند که خود را کاملاً مقید به ردیف و وزن و قافیه بدانند نه کاملاً نو و سپید هستند. سبک بینابین محتوایی جدید با تاثیرپذیری از قالب های قدیم است و روند جدیدی در ادامه شعر قدرتمند قدیمی است. این سبک شعر در شعر شاعرانی مانند امین گردیگلانی، عبداله گلابی و رحیم لقمانی و کتاب اخیر من پیروی می شود.

یعنی سبک بینابین از لحاظ محتوا و قالب، تکامل یافته و نسخه به روز شده سبک کلاسیک است؟
بله محتوای شعر بینابین تصویر جدید و محتوای به روزی دارد و نوع بیانش با شاعران قدیمی مانند هژار و هیمن متفاوت است. هرچند محتوای این سبک شعری همان عاشقانه و ملی گرایی است ولی با دید و نگاه جدید و استفاده از کلمات و اصطلاحات جدید با توجه به تحول و تغییر زمان..

از آنجا که بوکان همیشه محل رشد و پرورش شاعران و هنرمندان بنام کرد بوده است، وضعیت کنونی شعر و فعالیت های ادبی را در بوکان چگونه ارزیابی می کنید؟
در بوکان دو انجمن ادبی وجود دارد که یکی از این انجمن ها وابسته به اداره ارشاد و فرهنگ اسلامی است و حالتی نیمه منسجم دارد اما افرادی که در این انجمن فعالیت دارند از لحاظ سبک فکری و شعری به شدت تندرو و نوگرا هستند به گونه ای که در مدرنیته آنقدر جلو رفته اند که خودشان و هویت خود را گم کرده اند و دچار انحراف شده اند.
تیپ دیگرانجمن ادبی و شعربوکان کسانی هستند که به شدت کهنه گرا و از لحاظ فکری و نوع دید بسیار قدیمی گرا هستند. اما تیپ میانه گرا که من هم گرایش زیادی به آنها دارم در بوکان فاقد انسجام و انجمن هستند و هیچ رسانه ای در اختیار ندارند. این افراد و نسل جدید که در بوکان، مهاباد، سقز و سایر شهرها زیاد هم هستند از ترس اتهامات نوگرایان و کهنه پرستان توان اظهار وجود ندارند.

اما این نسل روزی خواهد آمد که حتی قالب قدیمی مثنوی، غزل، دو بیتی و… را به سرانجامی نو و زیبا هدایت خواهند کرد که سیما و رنگ و بوی خاص ملی و وطنی خود را به همراه خواهد داشت. به نظر من هر شعری که رنگ و بوی محلی، ملی و کوردایتی را به همراه نداشته باشد موفق نبوده و شعر تاثیرگذاری نخواهد بود و مردود است. مثلا تقلید از سیک شعر فرانسه هرگز نمی تواند در بین ما موفق شود چرا که جایگاهی از لجاظ فرهنگی و روحی روانی در بین خود مردم نخواهد داشت.

در مورد آثار خودتان بیشتر بگویید. شما تا کنون چند کتاب شعر منتشر کرده اید؟
من هم اکنون چهار کتاب چاپ کرده ام، یکی از آنها “ته وژمی خیال” است. این اثر اولین اثرم است و به عنوان اولین اثر هرچند از آن زیاد راضی نیستم ولی در هر دوقالب نو و قدیم سردوه شده است.
بعد از آن کتاب گزیزه را چاپ کرده ام که دوهزار نسخه از آن در ایران چاپ شده است و کتاب بسیار موفقی بود و از آن استقبال زیادی شد.
سومین اثرم پیک شادی است که فکر می کنم فریاد و ندای من در مورد سبک و قالب شعر کردی است و به همان سبک بینابین سروده شده و ۵۰۰ نسخه از آن در کردستان عراق چاپ شد و قبل از رسیدن به ایران تمام شد و هم اکنون کسی جرات همکاری برای چاپ مجدد آن را ندارد.

کتاب دیگری در دست انتشار ندارید؟
بله آخرین مجموعه شعری که سروده ام مجموعه ای ۲۰۰ صفحه ای از شعر است که جدیدترین مجموعه شعر در قالب مثنوی و غزل است و حدود ۱۰ سال از زندگی خودم را برای سرودن آنها اختصاص داده ام. این مجموعه که در نظر دارم نام نوروز را برای آن انتخاب کنم در قالبی تماماً بینابین و جدید است که به ان اشاره کردم. این مجموعه اثر آماده چاپ است و به دنبال چاپ خانه ای برای چاپ آن هستم. در این مجموعه تمام توان خود را به محک گذاشته ام و کتاب قدرتمندی است و آز آن راضی هستم و معتقدم بنده از این بیشتر توانایی نخواهم داشت.
این اثر تقیریباً به سبک حافظ است، هرقطعه از آن ۷ تا هشت بیت در قالب اندیشه ای فلسفی ، عاشقانه و تقریباً سیاسی است که محصول تجربیات و دید شاعر است و با ادبیاتی جدید سروده شده و دارای ویژیگی سهل ممتنعی است که همه اقشار جامعه آن را می پسندد و از آن سر در می آورد. این سبک اختصاصی به قشر خاصی نیست وبرای تمام مردم قابل فهم و خوانش است.

باز نشر از سایت مکریان