گوڵدان چینی- هەڵگەردانن وە کوردی: مراد دهبانی ( رێوار )
نۊسەر: جڵاڵ ئاڵ ئەحمەد
ئتوبووس پڕ بۊ و کەفتە ڕێیا. دۊا کەسێ ک هاتەو بان، گوڵدان چینی ئەنتیکە و ئەرزشدارێگ وە دەسێیەو بۊ وە هووشیارێگەو جوورێگ دەڵەک نەوەێ وەرەو دۊاێ ماشین چێ .مەردم لە سەندەلی دۊای ماشین جم و جۊل کەفتە لێیان و وە زوور لە پەنجیەگە جیێ کردنەو.
…پیاگێ هڵاێە چل وچەن ساڵە ،پاڵتاو سەنگین و ڕەنگینێ لە وەرێ بۊ و کڵاو نوو پرچ پیەکێ وە سەرێیەو بۊ، دەستکیش چەرمی نووێگ هەر لە ئەو دەسێیە بۊ ک گوڵدان چینی وە پێ گرتۊد،
لە سەندەلی دۊاێ ماشین چوار کەستر نیشتۊن ،دوان ژن ک چادر گوڵدار وە سەرێیان بۊ و هە وەل یەکا فچ گوڕێیان بۊ و دەنگ هریکەێ خەنگێیان هات،ئەو دوانەگەیش یەکێ لێیان ڕیشچەرمێ چەمیاگێ بۊ ک لە ناو فکر بۊ ، ئەوەکەیش عاقلە پیاگ وڵنگ واز بێ خێاڵێگ. نە یەقە داشت و نە کرەوات. باڵەیل شووڕ شەۊیەگەێ ک لەپگەیلێ کەنیاۊدەو لە دەرباڵ وارانی شەق و ڕەقێ ک لە وەرێ بۊ هاتۊدە دەیشت.پرچەیلێ لە ژێر کڵاوشڕەگەێ ڕشیاۊدە دەیشت .بن ڕیش ماش برێنجێ ،منجەیل دەمچەوێ تا سەر گوونا داپووشاۊد.
لەو ئانا ک پیاگ نوونوار ،گوڵدان وە دەس لە شانێ نیشت ،گیشتێ هۊر و هووشێ چێیە لاێ و چەوێ بێجگە ئەو گوڵدان چینیە وە چیشتێ ترەک نەۊ.
خاون گوڵدان وە ئارامێگەو نیشتۊد .گوڵدان ناۊد لە بان زرانی خوەێ و پاێەێ گوڵدانەگە وە دەس گرتۊد، وە ئەو دەسێیەو ک دەستکیش نەپووشاۊد چەن گلە پۊل سیەێ هۊردە خڕ دا.
ئێ یاروو ک چەو بڕۊد لە گوڵدان ،ئاشاسێ نەگرت .هەر وە ئێ لاو ئەولاێا سەرەتاتگی کرد و مل خسەو لا تا هەر جوور بۊیە ئێ گوڵدان نازک و ڕەنگینە فرەتر و خاستر تماشا بکەێ.چمان لە ژیانێ یە یەکم جار بۊ چەوێ کەفتۊد لە چێشتێ وەێ ڕەنگینیە و ئێرنگە لە واتاێ ڕەنگینی ڕەسۊدەو!
چینی ڕەنگینێ بۊ.لە بان مشتێیەیل نازکێ ئەوقەرە نازار و ڕەنگین نەخش و نگار کیشیاۊد ک چمان میشتێیەگان لە ناوڕاس ژێرکار ڕەنگین نەخشەگان خەێوا هاتۊن و وە ئاسانی نەتۊیەنی بۊنیدان. ئەو چۊنە نازک و ڕەنگین بۊ ک نۊرێگ ک لە شیشەیل ئتوبووس هاتەو ناو و تاویا وە پێیا ،لە لێ ڕەد بۊ و ساکی لەرزان نەخشەیلێ کەفتە ڕۊ دەسکیش چەرمی دەس خاونەگەێ. پیاگ بارانی لە وەر ، تا ئەورەگ تۊیەنس لە ئەو لاێ گوڵدانە ک ئەو پێ بۊ هۊردەو بۊ ، بەڵام هێمان دڵێ ئارام نەگرتۊد، لە هەر پیچێ ک ڕەد بۊن و مسافرەیل وە یەێ لاێا کەفتنە مل یەکا ،ئەوی ئەگەر بتۊیەنسا کەمێ فرەتر خوەێ خسە مل خاون گوڵدانا ک گاهس کەمێ لە ئەو لاێ گوڵدانیش بۊنێ .
فرە کووشا بەڵام هێمان دڵێ ئارامەو نەۊد ،ئاخرێ دۊاێ یەگ دو سێ کەشە ئامادەێ خوەێ کرد و پێشت ڕاسەو کرد
_لەێ ئانە خاون گوڵدانیش لە دڵگرانیێ ڕەسۊدەو، وەت:
_کاکە بوەخشی! بوود کەمێ ئێ گوڵداندە بۊنم؟
_ئمجا چوە کاکە! بفەرما. وە بان سەر .قابڵ نەێرێ گیانەگەم!
گوڵدان دو دەسی و کەمێگ وە ترسەو دا وە پیاگ وڵنگ واز و وەت:
_ئمجا تکا کەم …
بەڵام ئەو یاروو ئامان وە پێ نێیاد و پەڕیە ناو قسیەێ و وەت :
_ وە بان چەو!دڵنیا بوو.هۊرم ها پێیەو.
دەس کرد وە ژێر و بان کردن گوڵدان ،لە وەر و پێشتا ،لە ژێر و بانا ،تەنانەت نووڕسە ناوێیشەو .خاون گوڵدانیش چەو لە دەس یاروو هێز نێیا،هەر چەن کووشا خوەێ وە بێ خێیاڵ نیشان بەێ،بەڵام دڵەڕپە وڵێ نەکرد و چەو بڕی نوا و کووشا دواێ (إن یکاد)ێگ ک لە بان وەرەق برنجەێگ نۊسیاۊد و لە وەر ئتوبووس کوتیاۊدە وەراێوەر شووفڕا ،بخوەنێد،وە ژێر چەوێگیشەو گوڵدان و دەس پیاگ پای.
بەڵام ئێ یاروو ، وڵ کەر نەۊ و هەر ژێربان گوڵدان کرد .گرتەێ وەراێوەر شیشە و دەس کردە ناوێیەو و ڕووژنای سۊیەرەگوروو ڕەنگێ ک لە چینی نازک ڕەد بۊ و ساکیێ کەفتە بان دەسێ تماشا کرد، و وە نوا و دۊا بردن گوڵدان وەر ئەو شیشە کەم و فرەێ ساکیەو کرد و …
… لە سەر یەێ پیچ ترەک ک ئتوبووس پیچا مەردم ک هۊرێیان نەۊ لە ناکاو کەفتنە مل یەکا و یەۊیش کەفتە لاێا،فرە کەفتە لاێا و چۊن دەس وە هیچەو نەگرتۊد دەڵەک برد و وە بێ هوا دەس لە مشتێ گوڵدان چەکان … و گوڵدان دا لە زەۊ و خڕمەێ کرد و بۊیە سێ کوتەو!
هێمان ئتوبووس پیچ شەقام نەیشتۊدە جییەو ک هاوار خاون گوڵدان هێز گرت:
_ئــەک … و دی هیچ نەوەت و وە سەر سڕ مەنێیەو چەو بڕی لە کوتە کوتەیل گوڵدان.
پیاگ وڵنگ واز وە بێ خیاڵێگەو چەمیادەو لە ئانێگا پسا کوتەیل گوڵدان کوو کرد وەت:
_ هیچ نەۊیە کورە ،ئمجا چوە!
پیاگ خاون گوڵدان ک تازە هاتۊد ئەو خوەێ جوور دەنک هەنار قرمزەو بۊ و وە جڕێگەو وەت :
_ دی تواسی چوە بوود؟! …
_هیچ کاکە ! چشتێ نەۊیە خو ! گوڵدان شکیاس ،سیەقەێ سەرت . خۆ قەزابڵا بۊیە!
_هەێ هەێ، ئێ ناپیاگ بێ مختە چمان چشتێگیش وەلامەو دێرێ!
_کاکە گیان ڕێز خوەتان بگرن،ئڕا گەن و گۊتاڵ ئۊشی؟
_گەن و گۊتاڵ ئەژنەوی ،ناپیاگ! ئەگەر نەیاتایدەێ چەوەیل زاقدە لە کاسە دەر هات؟ …
تازە مەردم ڕەسۊنەو .یەکێ لە ژنەیلێگ ک لە ئەو لاێانەو نیشتۊد وە دڵسووزیێگەو وەت :
_ئۆخەی! چ گوڵدان ڕەنگینێ بۊ!هەێف بۊ.وەلێ براگەم خۆ ڕاس ئۊشێ قەزاو …
خاون گوڵدان ئێجوورە دا ناو قسیەێا و وەت :
_ چوە ئۊشی خوەیشکم؟ هەفتاد و پەنج تمەن پۊلێ داۊم!
پیاگ بێ خیاڵ وەت :
_ خۆ چوە بوو بکەی؟ دەی ئڕات بچەوسننەێ یەکەو دی …
ژنێ ترەک لە ژێر چادر گوڵدارەو دەنگ بەرزەو کرد و وەت :
_خۆ براگەم مەگەر چنگ و چۊلد هەڵگەردیاۊد؟
پیاگ بێخێاڵ لە ئانێگا پسا وەل خاون گوڵدانا چەق دا بێ یەگ ڕۊ بکەێ ئەو ژن وەت :
_ خانم کەسێ وە ئیوە نەوەت جوور گورز ناو چڵپگاو خەڕگ بایدەو ناوڕاس.
_ هەێڕوو وەێڕوو! خودا شەڕ بخەێدە لا! لە ڕاسی چمان قەرت باوگێ ها لامانەو! هەێرنگە وە پاوا سلمانا دەێ!
خاون گوڵدان تازە گوڕ گرتۊد.
دەسکیش لە دەس دەرهاورد لە ئانێگا پسا شەل و کوتەیل گوڵدان گرتە دەسەو هاوار کیشا:
_هاتیم پیاوەتی بکەیم. ئیمە مەردم وە دەرد هیچ نیەخوەیم ،ئێرنگەیش ک شکیاس ئۊشن قەزابڵا بۊ. ناپیاگە فکر کردێیە هە وەێجوورە دەس لە قەوێیەو کەم! تا قورووش ئاخرێ لەلید سێنم ،مەگەر پۊلم لە ئاو گلەو دامە ؟ من گوڵدان بسێنم و تو بشکنی و بۊشی بێیە ئڕات بچەوسننەێ؟ ناپیاگ دەس کوچ ، تو وە چێشت ئەنتیکە چوە ؟ گل و گیان نەیری بنووڕیدە پێیەو ئڕا چوە گریدەێ دەسەو ؟ من نەفام بۊش گ ئڕا چ نەفامێگ پیاوەتی کردم … و لە ئانێگا ئتوبووس پسا ڕەسییە وسنگە وەت :
_ براگەم بووسیە. ژاندامری نزیکە .من گەپ خوەم وەل ئێ ناپیاێا یەێلاوە بکەم …
_ لە ئانێگا پسا هێز گرت دەم کردەو شووفڕ و وەت:
_براگەم نەیلی یە پا بارێدەو تا بچم پاسەوان بارم و لە گیشتێ ئێ مەردمە شاتی بگرم …
_هێمان پا لە ناو دەر نەناۊد هەڵپلیادەو لە ناوڕاس ئتوبووس وساد و لە مسافرەیل لاڵکیا ئڕاێ شاتی بەن و هەناێ تواس پا بارێدەو یەی کەشەتر لە شووفڕ قەوڵ سەن نەواێ کابرا دەرچوود. شووفڕ قەوڵ دا پێ و ئەوی پا هاوردەو.
بڕێگ لە مسافرەیل لە مژار ئێ گەپە وەل یەکا قسیە کردن، یەک دو کەس هەم هە نووڕسن و خەنسن. ئەو دو ژنیشە هێمان لە وەر خوەێانەو خوتبووڵێیان بۊ وەلێ کەسێ گووشە لێیان نەتەکان .پیاگ بێ خیاڵ لە وەر خوەێەو وەت :
_خۆ چوە بکردام! من گ وە قەسی ئێ کارە نەکردم،خۆ کەفت و شکیا …
شاگرد شووفڕ پسا هاوار کرد و منەی مسافر کرد. خاون گوڵدان دەور بیس گام لە ئتوبووس دۊرەو کەفتۊد . شووفڕ وە بێدەنگ وساۊدو چەن دەقە چێیە ناو فکرەو .تەکانێ دا خوەێ .لە پێشت فەرمان پێشتێ ڕاسەو کرد ،شاگردەگەێ چڕیەو بان و گاز ماشین گرت و کەفتە ڕێیا.
گیشتێ مسافرەیل واقێیان بردەو، شاگرد شووفڕ لە وڵام ئێ گەپەیلە ،لە ئانێگا پسا نیشتە بان چوارپاێەێ خوەێ و وەت :
_خۆ وە ئیمە چوە؟ یەکێ ترەک گوڵدان شکانێیە ئیمە ئڕا بێکارەو بۊم؟
خاون گوڵدان ک وە هەڵەپڵە پسا چێ وەرەو ژاندارمری ،تازە ڕەسیەو .
هەڵپلیادەو و دەس هێز دا تا نواێ ماشین بگرێ وەلێ ماشین لە سەر پیچ ئاوا بۊ و ئەوی هاوارێ هێز گرت وەت :
_وەێ بگرنەێ…بگرنەێ … گوڵداااان …شووفڕ …ئای ئاجاااان …ئای پاسەوان …
مسافرەیل چەوێیان کەفتۊد لەێ گەپە هە وە پێ خەنسن. پاسەوانەیل ڕشیانە دەورێ و لە لێ پرسین چوە بۊیە؟وەلێ ئەویش هە هاوار کرد:
_ئااای بگرنەێ … هەفتادوپەنج تمەن…ناپیاگ دەس کوچ…گوڵدان چینی…وەێ دەرچێ… ئای نمرەێ ماشینەگە چەن بۊ؟…ئای ئاجااان!