تاثير آموزش به زبان فارسی برمشکلات تحصیلی( آموزشی، عاطفی، هویتی و مرگ زبانی)

تاثير آموزش به زبان فارسی برمشکلات  تحصیلی( آموزشی، عاطفی، هویتی و مرگ زبانی) دانش آموزان دوزبانه ابتدایی از دیدگاه دانشجویان کرد زبان

 نویسندگان:

۱-      دكتر عباس شكاری – ۲-لیلا گوهری – ۳-حسن رستمی

چکیده

هدف این پژوهش بررسی مسائل تحصيلي دانش آموزان دوزبانه از دیدگاه دانشجویان کرد زبان دانشگاه ایلام در سال تحصیلی ۸۸ – ۸۷ می باشد . پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کاربردی است و از روش تحقیق توصیفی- پیمایشی استفاده شده است. ابزار تحقیق، پرسشنامه محقق ساخته  با مقیاس پنج گزینه ای لیکرت ، دارای ۴ بعد (آموزشی ، عاطفی ، هویتی و مرگ زبانی ) و۴۰ سوال بسته پاسخ و ۲ سوال باز پاسخ  است . جامعه آماری تحقیق شامل كليه دانشجویان كرد زبان دانشگاه ايلام می باشد که تعداد ۴۷۰۰ نفر دانشجو در سال ۱۳۸۸-۱۳۸۷ مي باشند . جامعه نمونه  تعداد ۳۰۰ نفر از دانشجویان کرد زبان دانشگاه ایلام به صورت نمونه گیری تصادفی ساده بر اساس جدول مورگان و جرسی انتخاب شدند .جهت تجزیه و تحلیل داده ها ، در سطح استنباطی از آزمون نا پارامتریک خی ۲ یا کا اسکوار، استفاده شد که فرضیات با سطح اطمینان ۹۵ %   تایید شدند.  یافته های پژوهش نشان داد که آموزش به زبان غیر مادری با مسائل تحصیلی دانش آموزان دوزبانه رابطه معنا دار دارد و نیز اثبات شد که آموزش به زبان غیر مادری بر ابعاد آموزشی ، عاطفی و هویتی دانش آموزان دوزبانه تاثیر سوء دارد . همچنین یافته های پژوهش نشان داد که آموزش به زبان غیر مادری درپدیده مرگ زبان مادری دانش آموزان دوزبانه تاثیر دارد.

واژگان کلیدی   آموزش: دوزبانگی^[۱] – کرد زبان^[۲] – مسائل تحصیلی^[۳] – زبان مادری ^[۴]

۱-دکتر عباس شکاری ، استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه کاشان

۲-      لیلا گوهری ،کارشناس ارشد برنامه ریزی درسی

۳-      -حسن رستمی کارشناس ارشد زبان و ادبیات فرانسه

The purpose of the present study was to investigate problems arising from the use of Persian language as a medium of instruction to educate native Kurdish-speaking youths in Iranian High schools. A descriptive survey method was used to retrospectively explore the views of 300 randomly selected Kurdish-Persian Bilingual university students’ views.The research material is a researcher made questionnair with a likert five – item scale with four dimensions (educational, affective, identity and language death) and 40 multiple – choice questions and two questions.The subjects of study are all of kurd students of Ilam university which are 4000 members in the year 78-88. The sample is made of 300 students of Ilam university in the form of simple random sampling on the basis of Morgan & Jersy table. To analyze our data non – parametric khai 2 test or k – square was used inferentially which the hgpothses .The findings of the study indicate that teaching in non – native language with educational issues of bilingual students has a meaning ful relation. It was also proved that teaching in non – native language has bad effects on the educational, effective and identity dimensions of bilingual students. The findings of study revealed teaching in non – native language has effects on the death of language of bilingual students.

Key words : Educational bilingual – kurd language –  Educational issues – Native

language.

مقدمه

زبان پدیده ای است منحصر به فرد که روند تکامل جامعه توسط آن به نسل های بعدی منتقل می شود. اگر زبان از جامعه انسانی گرفته شود چرخه اجتماع از حرکت می ایستد، جامعه انسانی از هم گسسته، فرهنگ و تمدن بشری هم نابود می شود. از زبان به عنوان کلید شبکه های ارتباطی و گاهی نیز سرمایه فرهنگی یاد می شود، که افراد با تسلط بر آن می توانند علاوه بر برقراری روابط اجتماعی نوعی هویت ویژه کسب کنند. پس هویت فرد چه در سطح قومی چه در سطح ملی تا حدود زیادی بستگی به زبانی دارد که او یاد می گیرد (نرسیسیانس،۱۳۸۲).

به اعتقاد حسینی (۱۳۷۱) دوزبانگی پدیده ای است جهانی که در اکثر کشورهای دنیا وجود دارد و عبارت از حالتی است که فرد به زبانی غیر از زبان مادری خود آموزش می بیند. زبان مادری اولین زبان آموخته شده توسط فرد است. زبانی که فرد با آن تکلم می کند، با آن رشد می یابد، و عناصر فرهنگی و اجتماعی محیط خود را توسط آن دریافته، لمس کرده و با آن هویت می یابد. اما در بسیاری کشورها از جمله کشور ایران ، زمانی که کودک به سنی می رسد که بایدتحت آموزش قرار گیرد با زبانی غیر از زبان مادری خود آموزش می بیند که زبان رسمی کشور، یعنی زبان فارسی است.

یوهان آموس کومنیوس که به عنوان پدر آموزش و پرورش دنیا شناخته شده است، در نیمه دوم قرن ۱۷ اصولی را برای آموزش و یادگیری عنوان کرد که  آموزش و پرورش دنیا از آن طبعیت می کند. وی معتقد بود که کودکان را بایستی با شناخت و بینش اجسام آشنا کرد که در این مسیر همواره بر ضرورت استفاده از زبان مادری تاکید می کرد. وی اعتقاد داشت آموزش تا سن ۱۲ سالگی بایستی فقط به زبان مادری کودکان باشد. زمانی که از اهمیت به زبان مادری سخن می گوییم ناگزیر از آموزش به زبان مادری و آموزش و پرورش دوزبانی نیز سخن به میان می آید. از آنجایی که ۷۰% جمعیت جهان دوزبانه یا چند زبانه هستند، می توان گفت دوزبانگی مساله مبتلا به اکثریت دنیاست و آموزش و پرورش ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست.

پدیده دوزبانگی در جهان امروز توجه بسیاری را به خود جلب کرده . پژوهش های انجام شده در این زمینه همگی حکایت از آن دارند که دو زبانگی یک فرصت استثنایی است، نه محدودیت و تعداد پژوهش هایی که دو زبانگی را محدودیت و نقص قلمداد کرده اند بسیار اندک است. همه این پژوهش ها یک نقطه مشترک دارند و آن این است: تنها زمانی دو زبانه ها موفق هستندکه زبان مادری خود را به طور کامل بدانند و بتوانند با آن بخوانند و بنویسند.

نتایج پژوهش های انجام شده در زمینه مسائل دانش آموزان دوزبانه نشان می دهد دانش آموزان دوزبانه در زمینه های متعددی مشکل دارند. متاسفانه تحقیقاتی که در این زمینه در ایران انجام شده بسیار کم و محدود بوده و جامعیت کافی نداشته اند. در این پژوهش ها ، بیشتر مسائل آموزشی مد نظر بوده و به مسائل عاطفی ، هویتی و مرگ زبانی پرداخته نشده است. در ضمن راه کارهای اکثریت آنها برای این مسئله هیچ گاه آموزش به زبان مادری نبوده و کمتر پژوهش گری به این مهم پرداخته . در واقع اگر هم عده کمی از محققین به آموزش و پرورش دو زبانه اشاره کرده اند دلیلش را ندانستن زبان فارسی می دانند . اما به لحاظ علمی حتی اگر همه دانش آموزان دوزبانه به زبان فارسی مسلط باشند باز هم آموزش به زبان مادری ضروری است، در غیر این صورت ابتدایی ترین حق او را ، یعنی زبانش مادریش را از او دریغ کرده ایم و از همه مهم تر اینکه بستر مناسبی را برای مرگ زبان مادری او فراهم کرده ایم .

به طورکلی این پژوهش در مقایسه با سایر پژوهش های انجام شده در ایران در زمینه دو زبانگی تا حدودی متفاوت است . زیرا در سایر تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده به طور مستقیم به مساله آموزش به زبان مادری پرداخته نشده و راه حل های مناسبی برای آن در نظر گرفته نشده است . و فقط به داشتن دوره ای به نام پیش دبستانی اکتفا شده است که کار آیی زیادی ندارد . در واقع پیش دبستانی ممکن است تا حدودی از مشکلات آموزشی دانش آموزان در بدو ورود به مدرسه بکاهد اما مسائل عاطفی ، هویتی و مرگ زبانی دانش آموزان را حاد تر می کند .

به طور کلی مسائل آموزش به زبان غیر مادری دو دسته اند : مسائل آشکار آن که از روی نمرات پایین دانش آموزان دوزبانه می توان به آن پی برد مثل مسائل آموزشی . دسته دیگر مسائل پنهان آموزش به زبان غیر مادری است که همچنان از نظرها دور مانده وکمتر به آن پرداخته شده است مثل مسائل عاطفی ، هویتی و از همه مهم تر پدیده مرگ زبانی. که در این پایان نامه سعی شده به این مسائل نیز پرداخته شود .

گاهأ اشاراتی در مورد پرداختن به زبان های بومی در کنار زبان رسمی نیز می شود اما پر واضح است که این راه ها فقط پاک کردن صورت مساله است . تا یک زبان رسمأ در آموزش و پرورش هر کشوری مورد استفاده قرار نگیرد امکان مرگ آن زبان وجود دارد . و تنها راه حل، آن است که به عنوان زبان آموزشی دانش آموز مورد استفاده قرار گیرد . صاحبان این فن (زبان شناسان) بهتر به این نکته آگاهی دارند ؛ شاید به همین دلیل است که یکی از دغدغه های اصلی آنها پدیده مرگ زبان ها است. بنا بر این در پژوهش حاضر سعی شده مسائل تحصیلی دانش آموزان دو زبانه از ديدگاه دانشجویان کرد زبان بررسی شود. دلیل انتخاب دانشجویان این است که آنها در همه سالهای تحصیل خود، تجربه تحصیل به زبان غیر مادری را داشته اند و با دید علمی قادر به بیان اعتقادات خود می باشند.

۱-۳) اهداف تحقیق

 ۱-۳-۱) هدف اصلی:

بررسی مسائل تحصيلي دانش آموزان دو زبانه از ديدگاه دانشجویان کرد زبان دانشگاه ایلام و راه کارهای کاهش آن.

 ۱-۳-۲) اهداف فرعي:                                                                                                                                        ۱–  بررر سي تاثير آموزش به زبان غير مادري بر مشكلات آموزشی دانش آموزان كرد زبان .

۲-  بررسي تاثير آموزش به زبان غير مادري بر مشكلات عاطفي دانش آموزان كرد زبان.

۳- بررسی تاثیر آموزش به زبان غیر مادری بر مشکلات هویتی دانش آموزان کرد زبان .

 ۴-  بررسي تاثير آموزش به زبان غير مادري بر مرگ زبانی و ارائه راه کارهایی برای  کاهش مسایل آموزشی ، عاطفي  و هویتی دانش آموزان کرد زبان ، و مرگ زبانی.

۱-۴) فرضیه های تحقیق

۱-۴-۱) فرضیه اصلی :

آموزش به زبان غیر مادری (فارسی) به دانش آموزان دو زبانه (کرد زبان) با مسائل تحصیلی آنان رابطه معنا دار دارد.

۱-۴-۲) فرضیه های فرعی :

۱- آموزش به زبان غيرمادري (فارسي) به دانش آموزان دو زبانه(كرد زبان) با مسائل  آموزشی آنان رابطه معنا دار دارد .

۲- آموزش به زبان غير مادري (فارسی) به  دانش آموزان دو زبانه (کرد زبان) با مسائل عاطفی آنان رابطه معنا دار دارد .

۳ – آموزش به زبان غير مادري (فارسی) به دانش آموزان دو زبانه (کردزبان) با  مسائل هویتی آنان رابطه معنا دار دارد .

 ۴- آموزش به زبان غير مادري (فارسی) به دانش آموزان دو زبانه (کردزبان) با مرگ زبانی و از بین رفتن تدریجی زبان مادری آنان رابطه معنادار دارد .

سیر تاریخی آموزش دو زبانگی:

۲-۱-۱۸-۲) وضعیت زبانی درایران

 کشور ایران سرزمین پهناوری است با اقوام مختلف که هرقوم درمنطقه ای خاص زندگی می کنند و به زبان خاص خود صحبت می کنند . زبان های رایج در ایران به طورعمده به سه خانواده زبانی هند و اروپایی^[۵] سامی^[۶] و آلتایی^[۷]تعلق دارند (آرلاتو، ۱۳۷۳ :۷۶) . به طورکلی در ایران شش زبان زنده وجود دارد که عبارتند از : فارسی ، کردی ، ترکی ، عربی ، بلوچی  و ارمنی .

اما از نظر آماری زبان فارسی ، ترکی و کردی بیشترین قسمت طیف لهجه ها و زبان های ایرانی را به خود اختصاص می دهند . شاید درجغرافیای امروز معدود کشورهایی وجود داشته باشد که دارای این طیف زیبای تنوع زبانی باشند (قانعی فرد ، ۱۳۸۴ ).

۲-۱-۱۸-۴) تاریخچه و جغرافیای زبان کُردی

از آنجایی که  محققین این مقاله ، کرد زبان هستند لذا تحقیق خویش را به این اقلیت زبانی اختصاص داده اند بنابراین لازم است برای روشن کردن ذهن خواننده  و اینکه ضرورت تحصیل به زبان مادری تا چه حد است مختصری را در مورد زبان کردی و جمعیت کرد زبان یادآور شویم . زبان کردی یکی از قدیمی ترین زبان های هند و ایرانی است و منطقه جغرافیایی خاصی را با شرایط فرهنگی ویژه به وجود آورده است که در نوع خود منحصر به فرد است . (  فکوهی ،۱۳۸۶ ) کُردی زبان کُردهاست . از زبان های ایرانی غربی از ریشه هند و اروپایی که در عراق ، ایران ، ترکیه ، سوریه ، ارمنستان ، قفقاز ، ترکمنستان و شوروی  بدان سخن می گویند و شامل  لهجه های متعدد گورانی (کردهای غرب) کرمانجی (اکثر کردان) ، مَکری ، سنندجی ، سورانی ، کلهری ، فیلی و….. است (مک دوال ، ۱۳۸۰) . کردستان قلمرو اصلی زبان کردی است اما در ناحیه دیلمان (شمال قزوین) فارس ، حوالی نیشابور ،  بجنورد ، شیروان ،  قوچان  و مشهد هم به آن تکلم می شود (مینورسکی ، ۱۳۷۹ ) . ادبیات غنی کردها نیز دارای آثار بسیاری به زبان کردی با خط عربی است و یکی از قدیمی ترین لهجه ها آن کردی اورامی است که به گورانی نزدیک است و قدیمی ترین زبان ایرانی محسوب می شود (قانعی فرد ،۱۳۸۶ ) .

۲-۱-۱۸-۵) نحوه برخورد با کرد ها و زبان کردی در خاور میانه

  به اعتقاد بیننده (۱۳۸۶) نحوه برخورد با کرد زبان ها درسه کشور ترکیه ، عراق و ایران که بیشترین کردها را دارند بسیار وحشیانه و تاسف برانگیز بوده . درترکیه ، ایران و عراق  بارزترین نوع پدیده همسان سازی هویتی  و اسمیلاسیون (تبعیض زبانی ) (آپادتایرزبانی ) دردهه های اخیر مشاهده شده است . درحکومت های آتاتورک درترکیه ( وحکومت های بعدی ) ، رژیم  رضا خان در ایران ، و رژیم ساقط شده بعث درعراق یک زبان به عنوان معیارملت قرارگرفته و دیگر زبان ها درچهارچوب آن ذوب و هضم می شود . این پدیده گرچه درآغاز به شکلی نرم و فرهنگی ظهور می کند ولی وجه ای خشونت بار را نیز شامل می شد که در واکنش به مقاومت اقلیت ها و قومیت ها در برابر جریان اسمیلاسیون  به حذف فیزیکی و کشتار دسته جمعی آنها متوسل می گردید . نسل کشی ارامنه در ترکیه وکشتاردسته  جمعی کردها و ارامنه و ویران کردن شهرها و روستاهای آنها درجریان راهبرد انفالیزاسیون توسط رژیم  ساقط شده بعث عراق  نمونه بارز چینن سیاست هایی به شمارمی رود .

 جریان آپارتاید زبانی (تبعیض زبانی ) در رژیم سلطنتی پهلوی با انقلاب اسلامی ایران پایان پذیرفت و حق خواندن و نوشتن به زبان های دیگر ایرانی از جمله زبان کردی درقانون اساسی (اصول ۱۹و ۱۵  ) به رسمیت شناخته شد . اما متاسفانه هنوز اراده ای درجهت تحقق و اجرایی کردن این اصول به وجود نیامده و موانعی درجهت آموزش و ترویج زبان های دیگر درکنار زبان فارسی وجود دارد .

۲-۱-۲۰) حق آموزش به زبان مادری در اسناد حقوق بشر

 ۲-۱-۲۰-۱) بررسی اسناد حقوق بشر در سازمان ملل

  ۱-میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاس، مصوب ۱۶ دسامبر ۱۹۹۶مجمع عمومی سازمان ملل متحد.

۲-کنوانسیون حقوق کودک .

 ٣ – اعلامیه حقوق افراد متعلق به اقلیت های قومی ملی –  مذهبی و زبانی، مصوب ۱٨ دسامبر ۱۹۹۲ مجمع عمومی سازمان ملل متحد.                                          

۴ – اعلامیه جهانی حقوق زبانی مصوب سال ۱۹۹۶.
۵۵ –منشور زبان مادری:

این منشور نیز توسط سازمان یونسکو تهیه و تصویب شده ست . مطابق بندهای سه گانه این منشور: “همهء                                                     شاگردان مدارس باید تحصیلات رسمی خود را به زبان مادری خود آغاز کنند” (مصباحی،۱۳۸۶).                                      

۲-۱-۲۰-۲) بررسی حق آموزش به زبان مادری در نظام حقوقی ایران                                       
به اعتقاد ارکان شریفی (۱۳۸۵۵) احترام به زبان مادری و حق بر آموزش آن در قوانین و مقررات ایران جز ء بدیهیات و مسلمات حقوق ایران به شمار می آید به طوری که قسمت اخیر اصل ۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران کاملا شفاف و صریح در این خصوص مقرر می دارد : … استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس در کنار زبان فارسی آزاد است.“ همچنین اصول ۱۹، ۲۲ و ۲٣ این قانون با اشاره به برابری و هرگونه عدم تبعیض اجتماعی و فرهنگی و غیره به نوعی دیگر این حق مسلم بشری را مورد شناسایی قرار داده است . از طرف دیگر دولت ایران با الحاق به چندین معاهده بین المللی از جمله میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی ، میثاق بین المللی حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و نیز کنوانسیون حقوق کودک که طبق ماده ۹ قانون مدنی در حکم قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی به شمار می آیند ، حق آموزش زبان مادری را بدون هیچ قید و شرطی به رسمیت شناخته است بنابراین در پذیرش حق آموزش زبان مادری در حقوق ایران هیچ تردیدی وجود ندارد .

۲-۱-۲۸-۱) مطالعات مربوط به پی آمدهای آموزشي – شناختی دو زبانگی  

۱- پل و لمبرت ^[۸](۱۹۶۲) دوگروه یک زبانه و دو زبانه را بررسی کردند ، دوزبانه ها هم تراز نبودند ؛ یعنی به هردو زبان به یک اندازه تسلط نداشتند. کمبود مهارت آنان درزبان دوم باعث کم شدن رتبه آزمونشان می شد ؛ ولی وقتی دو زبانه های هم تراز را با یک زبانه ها مقایسه کردند ، امتیاز دو زبانه ها مشابه یک زبانه ها وگاهی نیز بیشتراز یک زبانه ها بود.

۲- بورگت (۲۰۰۶) در مقاله ای با عنوان معرفی شکل های قوی آموزش دوزبانه به این نتیجه رسید که با استفاده از تکنولوژی می توان به دانش آموزان دو زبانه کمک کرد که به دو زبانگی متعادل دست پیدا کنند.

۳- کامینز(۱۹۷۶) در مطالعات خود به این نکته پی برد که هرچه فرد به زبان مادریش مسلط تر باشد و روابط معنایی در آن زبان را بهتر درک کند توانایی های شناختی اش گسترده تر می شود. هرچه شناخت عمومی فرد بیشتر باشد زبان دوم را سریعتر و راحت تر می آموزد.

۴- مک نارا (۱۹۶۶) در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدکه هر گاه کودکان دوزبانه هم تراز را با دوزبانه ها مقایسه کنیم، نتایج آزمون های زبانی و شناختی،برتر دوزبانه ها را نشان خواهد داد.

۵- دنیس (۲۰۰۹) در پژوهشی با عنوان مقایسه دانش آموزان یک زبانه و دو زبانه در تشخیص کلمه در متن، به این نتیجه رسید که دانش آ موزان دوزبانه در این زمینه از عملکرد بهتری برخوردارند.

۶- استکر (۱۹۳۲) گزارش کرد که دوزبانگی روی هوش کودکان آمریکای جنوبی اثر بارزی داشته است.

۷- بوسار(۱۹۴۵) از ۱۷ مورد آزمایش برآورد کرده است که افراد دوزبانه مجبورند به وسایل نگهدارنده مثل کم صحبتی وپنهان گرایی و خانه گریزی، به وسواس در مکالمه انگلیسی تن بدهند.

۸- مارتین(۲۰۰۵) در مقاله ای با عنوان جستجوی اساسی بچه های دو زبانه در مورد دوزبانه بودن و متعلق بودن به دو محیط متفاوت آموزشی، به این نتیجه رسید که بچه های دوزبانه نظر خود را در هر زبان به روش متفاوتی بیان می کنند.

۲-۳-۲) تحقیقات تجربی داخلی

* استان آذربایجان شرقی : سال تحصیلی (۱۳۷۰-۱۳۶۹) ؛ درصد مردودی در پایه های اول و دوم ابتدایی روستاها بیشتر از شهرها بود . کمبود رسانه های جمعی و دسترسی نداشتن به سخنوران زبان فارسی در روستاها بیشتر به چشم می خورد و اکثر مردودی ها از درس های زبان فارسی ، املا و انشا بود . اغلب جمعیت ترک زبان ایران به صورت متمرکز دراین استان ساکن اند . بررسی تاثیرآموزش های دوره پیش دبستانی نشان داد آموزش دوره پیش دبستانی در یادگیری دروس یاد شده تاثیر مثبت دارد.

استان آذربایجان غربی : این استان با سه کشور عراق ، ترکیه و جمهوری آذربایجان هم مرز است. ساکنان آن درشهرها و روستاها به زبان های ترکی ، کردی ، آشوری ، ارمنی و کلیمی صحبت می کنند. مطالعه افت تحصیلی ، دراین استان حاکی ازآن است که افت تحصیلی درمناطق مرزی از بقیه کشور بالاتر است .

* استان کردستان : سال های تحصیلی (۱۳۷۱-۱۳۶۴)

الف) دراین استان دوزبان ترکی و كردي رایج است و این زبان ها در نقاط مختلف استان تکلم می شود . نتایج حاصل از بررسی افت تحصیلی دراین استان نشان داد که درس های فارسی و املاء بيش ترين مردودی را داشته اند و در پایه های بالاتر ، درس های دینی ، جغرافیا و تعلیمات اجتماعی بیش از بقیه درس ها مردودی داشته اند . آموزش دوره پیش دبستانی باعث افزایش رتبه دانش آموزانی شدکه این دوره را گذرانده اند .

ب) بررسی تنوع اختلالات یادگیری بین دانش آموزان استان کردستان نشان دادکه شایع ترین اختلال یادگیری به پایه های بالاتر به درس ریاضی مربوط می شود . براساس این بررسی ، میزان تسلط به زبان فارسی و میزان اختلالات یادگیری رابطه معناداری دارند ؛ و هرچه میزان تسلط فرد به زبان فارسی کمتر باشد اختلال یادگیری در درس ریاضیات بیشتر است .

* مدرس (۱۳۷۱) مسائل آموزشی کودکان دو زبانه آذربایجان شرقی رابررسی کرد . دراین مطالعه وضعیت تحصیلی دانش آموزان دوزبانه دختر وپسر کلاس اول ابتدایی استان آذربایجان شرقی و دانش آموزان فارسی زبان استان تهران با مقایسه شد . نتایج این پژوهش نشان دادکه عامل اصلی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یکی بودن زبان آموزشی و زبان مادری آنان است و دانش آموزان آذربایجانی ، بدون شرکت در دوره های پیش دبستانی چندان موفق نبوده اند (مدرس ، ۱۳۷۱) .

* کمالی (۱۳۷۸) پی آمدهای آموزشی دو زبانگی در دانش آموزان پایه دوم ابتدایی را بررسی کرد . دراین بررسی دو زبانه های شهری و روستایی استان تهران و زنجان با یک زبانه های شهری استان تهران مقایسه شدند . این پژوهش نشان دادکه دانش آموزان مناطق شهری به واسطه دستیابی به رسانه های جمعی ،کتاب ، مجله وگذراندن دوره های پیش دبستانی به سطح بالاتری از مهارت های زبانی می رسند .

* دکتر سرمد (۱۳۷۰) یادگیری زبان جدید توسط افراد دو زبانه را مورد پژوهش قرار داد ، که نشان داد افراد دو زبانه توانایی های بهتری در این امر دارند .

*کمالی(۱۳۸۴)در پایان نامه کارشناسی ارشد خود پی آمدهای آموزشی دوزبانگی را در شهر های تهران و تبریز در پایه دوم دبستان بررسی کرد و نقایصی را در آموزش دوزبانه ها یافت.

---