نموونه‌ێگ له وشه‌یلێ ک له ناو زوانْ کوردی تا وه ئێسه هاوتاسازیان کریاێه.
خوه‌ێشک و براێ نۊسەر ئیمه ئڕا ئه‌وه‌یکه بخوازیم به‌رده‌نگ ئه‌ده‌بیات و زاراوه‌گه‌مان فره‌تر و زوانه‌گه‌مانیش زانستی تره‌و بکه‌یمن، ناچاریمن ک په‌یکه‌ره‌ێ زوان کوردی و شێواز فه‌رمیێگ وه له وه‌ر چاو بگریمن. ئڕا ئه‌وه‌ێکه ماف هیچ زاراوه و بن‌زاراوه‌ێ تریش پێشل نه‌کرێ وه پێویست زانستیم ک له چوارچوو زوان کوردی وه‌گشتی که‌ڵک وه‌ربگریم و هه‌روه‌ها ئێ کاریشه زانست و زانیاری فره‌ێگ له سه‌ر زوان خوازێ و ئیمه‌یش وە که‌ڵک وه‌رگرتن له سه‌رچاوه‌یل زوانی کۆشایمنه وشه‌یل هاوبه‌شێگ پێشنیار به‌یمن تا له یه ئه‌ودا بوونه هاوتاێگ ئڕا وشه‌یل ناکوردیێگ ک هاتنه‌سه ناو زوانه‌گه‌مان.
ئمێدوارم له یه ئه‌ودوا نۊسه‌رەیل ناوچه‌ێ کرماشان، ئیلام و خانه‌قین له جۆرێگ نۊسان هاوبه‌ش که‌ڵک وه‌ربگرن تا له یه زیاتر زاراوه‌گه‌مان تۊش قه‌ێران ناێ.
زۆرم ئێ وشه‌یله له ناو فۆلکلۆرو زوان ده‌مه‌کی هه‌ن ک له‌ئێره‌‌یشه له‌‌ێ نیشانه ◙ ئڕا ناساندنێیان وه کار گرتیمنه‌و بڕێ‌تریانیش هه‌ر خوه‌مان وه یاریکاری زوانناسه‌یل دڵسۆز هاوتاسازی کردیمنه ک له نیشانه‌‌ێ □ وه کار گرتیمنه.
له به‌ش شیرۆڤه‌کردن، زوورم شێوه‌‌ێ وشه‌سازی یا وه کارگرتنێیان له ناو دەق نـۊسیاێه
.
| وشه‌سازی | kurdî latên | هاوتاێ فارسی | شرۆڤه: توضیح، شرح |
| ژیار، شارستانییه‌ت | Jiyar, şaristaniyet | تمدن، مدنیت | (ژیار) وشه‌‌ێ باستانیێگه، شارستانیه‌ت له (شار) گیریاێه |
| نووخواز □ | Nûxwaz | نوگرا | (نوو + خواز: خواستن، گرایش) |
| شیرۆڤه □ | Şîrove | توضیح، شرح | شی: جداکردن + رۆڤه: راڤە، راوه‌وکردن |
| پێشکه‌فتن ◙□ | Pêşkeftin | پیشرفت | له دو وشه‌‌ێ (پێش+ که‌فتن) ئاویتار بۊیه |
| پاشکه‌فتن/ دواکه‌فتن ◙ | Paşkeftin | عقب ماندگی | له دو وشه‌‌ێ (پاش:دوا+ که‌فتن) ئاویتار بۊیه |
| پێشڕه‌و □ | pêşrew | آوانگارد | له دو وشه‌‌ێ (پێش+ ره‌و) ئاویتار بۊه |
| پێشگر □ | Pêşgir | پیشوند | (پێش: پیش+ گر: وند، گیر) |
| پاشگر □ | paşgir | پسوند | (پاش، دوا: پس) + (گر: وند، گیر) |
| پێشه‌کی □ | pêşekî | سرآغاز | (پێش: پیش) و (ک) پاشگر گوجینیه له زوان کوردی |
| پێشه‌ڕۆک □ | Pêşerok | مقدمه | (پێش:رۆک:ناوه‌ڕۆک) باسێگ ک وه‌گشتی له سه‌ر ناوه‌ڕۆک بوو |
| پاشه‌ڕۆک □ | paşerok | مؤخره | |
| ئلاوبیم/بڕیار ◙□ | Ilawbîm/biryar | تصمیم | ئلاوبیم: فۆلکلۆر/ بڕیار: دروس بۊ |
| دیاری، خه‌ڵات ◙ | Diyarî, xelat | هدیه | |
| فره‌کاری ◙ | firekarî | افراطی | (فره+کاری)(فره‌کاری خاس نییه=افراطی خوب نیست) |
| نه‌ته‌وه‌خواز □ | netewexwaz | ملی گرا | (نه‌ته‌وه: مله‌ت + خواز: گرا) |
| ناوچه‌خواز،هۆزخواز□ | Nawçe,hozxwaz | عشیره گرا | (ناوچه: منطقه)(هۆز:عشیره +خواز: گرا) |
| پرتووک ◙ | Pirtûh | کتاب | (پڕ:فره +تووک: به‌ڵگه) چشتێ ک تووک و په‌ڕه‌‌‌ێ فره بوو. |
| ژینگه □ | jînge | محیط زیست | (ژین: ژیان: زندگی) + (گه: پێشگر: پسوند مکانی) |
| رسته ◙ | riste | جمله | |
| پێوار، پاپیا ◙ | Pêwar, papya | پیاده | که‌سێ ک وه‌پا رێ که‌ێد(پێوارڕێ:پیاده‌رو)(پاپیا بۊم:پیاده‌شدم) |
| کاردانه‌وه □ | kardanewe | عکس العمل | (کاردانه‌وه‌‌ێ گورجانه بۊ=عکس العملش سریع بود) |
| به‌رده‌نگ □ | berdeng | مخاطب | (چیرۆک به‌رده‌نگ زانا دخواێ=داستان مخاطب باهوش میخواهد) |
| گرێبه‌ست،به‌‌ێاوبه‌س◙□ | girêbest | قراداد | (گرێبه‌ست ناوه‌‌ێ من و تۆ: قرارداد مابین من و شما) |
| جیاکار □ | ciyakar | استثنائی | (ئافره‌ت جیاکارێگه = دختر استثنائی می باشد) |
| هۊرمان □◙ | hüriman | خاطره، یادمان | (هۊر:بیر: یاد) + (مان: پێشگر: پسوند) وه‌هۊرمانه‌یل ئه‌وساوه ژیه‌م:باخاطرات آن وقتها زندگی میکنم |
| تاپوو ◙ | tapû | شبح | تابووێگ ها سه‌ر رێیه‌گه: شبه‌‌ای بر سر راه است |
| ترازیان ◙ | tirazyan | انحراف | (پێش: پیش+ گر: وند، گیر) |
| چیرۆک ◙ | çîrok | داستان | |
| دیرۆک □◙ | dîrok | تاریخ | له وشه‌‌ێ (دێر) وەرگێر بۊە |
| نۊسمان □ | nüsiman | نوشته‌جات | نۊسمانه‌یلم کردمه‌سه پرتووکێگ: نوشته‌جاتم رابه صورت کتابی درآوردم |
| هاوساز □ | hawsaz | هماهنگ | ئێ دووانه وه‌ل یه‌کا هاوسازن: این دوتا باهم هماهنگ هستند |
| جمشت ◙ | cimişt | جنبش | جمشت ئه‌ده‌بی ده‌سپێکردێه: جنبش ادبی شروع شده است |
| ئاویتار □ | Awîtar | ادغام | (ئاویته : ئامیته: آمیخته +ار:پێشگر: پسوندی در زبان کردی) |
| ناسنامه ◙ | nasname | شناسنامه | (ناس: شناس +نامە) |
| ژیریه‌تی □ | jîryetî | عقلانیت | (ژیر) وه ماناێ هۆشه و (یه‌تی)یش پاشگرێگه له زووان کوردی |
| گاوشه ◙ | gawişe | بازجوئی | ناسه‌مه گاوشه: داره از من بازوئی میکند |
| ده‌نگناسی □ | dengnasî | آواشناسی | ده‌نگناسی زوان فه‌رانسه‌‌ی:آواشناسی زبان فرانسه |
| نادیارا □ | nadyara | آرمانشهر | (نا+ دیار: معلوم) وه ماناێ خه‌یاڵێ هاتێیه |
| بڕگه □ | birge | هجا | ئێ به‌ێته چه‌ن بڕگه‌س؟:این بیت شعر چند هجا است |
| لێزان □ | lêzan | متخصص | (لێ + زان:زانا : دانا) ئێ دکتوره لێزانْ چه‌وه:این دکتر متخصص چشم می باشد |
| چوارچوو ◙ | çiwarçû | ساختار | چوارچوو زوان کوردی: ساختار زبان کردی |
.
یاداشتەکان، وتارەکان و …….. دەنگ و بۆچوونی نۆسەرانی خۆی دەنوێنێ و رەنگدانەوەی بۆچوونێک لە لایەن هسـارە نییە.
سه‌رچاوه:
١. وتاره‌یل زوانناسی کوڕی زانیاری
٢. بنه‌ماکانی وشه‌سازی له زمانی کوردی‌دا/ کامه‌ران ره‌حیمی
٣. چوارچوو سه‌ره‌کی زوان کوردی/ ژیار جه‌هانفه‌رد
با سلام و سپاس از زحمتی که کشیده اید
ژیار عزیز ،
از لحاظ هم فکری، چند نکته را خدمت شما عرض می کنم.
به گمانم هرچه واژه های همتا به گوش مردم آشناتر باشد امکان پذیرش آن بیشتر است و چون ما نهاد آموزشی کوردی نداریم توسل به این روش توفیق بیشتری به دنبال دارد
مثلا شیه‌وکردن آشناتر از شیرۆڤه است
شاریه‌و بیِن آشناتر از شارستانییه‌ت
پێشکه‌فتن به معنی پیش افتادن است نه پیش رفتن. پس پێش‌چیِن بهتر معنا را می رساند
ئلاوبیم/بڕیار : معمولاً در زبان روزمره می‌گویند شه‌رت کردم بچم: تصمیم گرفتم بروم. مستعمل است و معنا را می‌رساند.
برای آرمانشهر هم خه‌یاڵه‌شار قابل فهمتر است.
ممنون. استفاده کردم.
آقای میره بیگی عزیز. ممنون از این که یادداشت رو با دقت خوندنی. منم قبول دارم برای آشتی مردم با زبان علمی (به ویژه کردهای مناطق کرماشان و ایلام ) باید بنیاد هایی گویشی و اجتماعی را در نظر گرفت .
ولی خب در گویش کرماشان (شیه وکردن) و کرمانجی( شیروفه) داریم. ما میتوانیم از هر دو واسه معادل های مختلف استفاده کنیم. مثلا در عربی تحلیل و تفسیر وجود داره. ما هم میتوانیم از واژه های مختلف گویش کردی برای معادل واژه های بیگانه استفاده کنیم.
سپاس
دەس خۆشی ئەم ماڵپەڕە پڕ لە کەلک و ئامۆژگاریتان لێ ئەکەم، هیوای سەرکەوتن و سەربەرزیم هەیە بۆ هەموو زەحمەتکێشانی ئەم ماڵپەڕە بە نرخه.
زۆر سۆپاسی بەڕێزتان دەکەین. ڕێزت هەێە
چوارچوو ئه‌ڕاێ framework (چهارچوب) درستره. ساختار structure مه‌فهوومێگ تره. سپاس