نموونه‌ێگ له وشه‌یلێ ك له ناو زوانْ كوردی تا وه ئێسه هاوتاسازیان كریاێه.
خوه‌ێشک و براێ نۊسەر ئیمه ئڕا ئه‌وه‌یکه بخوازیم به‌رده‌نگ ئه‌ده‌بیات و زاراوه‌گه‌مان فره‌تر و زوانه‌گه‌مانیش زانستی تره‌و بکه‌یمن، ناچاریمن ک په‌یکه‌ره‌ێ زوان کوردی و شێواز فه‌رمیێگ وه له وه‌ر چاو بگریمن. ئڕا ئه‌وه‌ێکه ماف هیچ زاراوه و بن‌زاراوه‌ێ تریش پێشل نه‌کرێ وه پێویست زانستیم ک له چوارچوو زوان کوردی وه‌گشتی که‌ڵک وه‌ربگریم و هه‌روه‌ها ئێ کاریشه زانست و زانیاری فره‌ێگ له سه‌ر زوان خوازێ و ئیمه‌یش وە که‌ڵک وه‌رگرتن له سه‌رچاوه‌یل زوانی کۆشایمنه وشه‌یل هاوبه‌شێگ پێشنیار به‌یمن تا له یه ئه‌ودا بوونه هاوتاێگ ئڕا وشه‌یل ناکوردیێگ ک هاتنه‌سه ناو زوانه‌گه‌مان.
ئمێدوارم له یه ئه‌ودوا نۊسه‌رەیل ناوچه‌ێ کرماشان، ئیلام و خانه‌قین له جۆرێگ نۊسان هاوبه‌ش که‌ڵک وه‌ربگرن تا له یه زیاتر زاراوه‌گه‌مان تۊش قه‌ێران ناێ.
زۆرم ئێ وشه‌یله له ناو فۆلكلۆرو زوان ده‌مه‌کی هه‌ن ك له‌ئێره‌‌یشه له‌‌ێ نیشانه ◙ ئڕا ناساندنێیان وه كار گرتیمنه‌و بڕێ‌تریانیش هه‌ر خوه‌مان وه یاریکاری زوانناسه‌یل دڵسۆز هاوتاسازی كردیمنه ك له نیشانه‌‌ێ □ وه كار گرتیمنه.
له به‌ش شیرۆڤه‌كردن، زوورم شێوه‌‌ێ وشه‌سازی یا وه كارگرتنێیان له ناو دەق نـۊسیاێه
.
| وشه‌سازی | kurdî latên | هاوتاێ فارسی | شرۆڤه: توضیح، شرح |
| ژیار، شارستانییه‌ت | Jiyar, şaristaniyet | تمدن، مدنیت | (ژیار) وشه‌‌ێ باستانیێگه، شارستانیه‌ت له (شار) گیریاێه |
| نووخواز □ | Nûxwaz | نوگرا | (نوو + خواز: خواستن، گرایش) |
| شیرۆڤه □ | Şîrove | توضیح، شرح | شی: جداکردن + رۆڤه: راڤە، راوه‌وکردن |
| پێشكه‌فتن ◙□ | Pêşkeftin | پیشرفت | له دو وشه‌‌ێ (پێش+ كه‌فتن) ئاویتار بۊیه |
| پاشكه‌فتن/ دواكه‌فتن ◙ | Paşkeftin | عقب ماندگی | له دو وشه‌‌ێ (پاش:دوا+ كه‌فتن) ئاویتار بۊیه |
| پێشڕه‌و □ | pêşrew | آوانگارد | له دو وشه‌‌ێ (پێش+ ره‌و) ئاویتار بۊه |
| پێشگر □ | Pêşgir | پیشوند | (پێش: پیش+ گر: وند، گیر) |
| پاشگر □ | paşgir | پسوند | (پاش، دوا: پس) + (گر: وند، گیر) |
| پێشه‌كی □ | pêşekî | سرآغاز | (پێش: پیش) و (ك) پاشگر گوجینیه له زوان کوردی |
| پێشه‌ڕۆك □ | Pêşerok | مقدمه | (پێش:رۆک:ناوه‌ڕۆک) باسێگ ک وه‌گشتی له سه‌ر ناوه‌ڕۆک بوو |
| پاشه‌ڕۆك □ | paşerok | مؤخره | |
| ئلاوبیم/بڕیار ◙□ | Ilawbîm/biryar | تصمیم | ئلاوبیم: فۆلكلۆر/ بڕیار: دروس بۊ |
| دیاری، خه‌ڵات ◙ | Diyarî, xelat | هدیه | |
| فره‌كاری ◙ | firekarî | افراطی | (فره+كاری)(فره‌کاری خاس نییه=افراطی خوب نیست) |
| نه‌ته‌وه‌خواز □ | netewexwaz | ملی گرا | (نه‌ته‌وه: مله‌ت + خواز: گرا) |
| ناوچه‌خواز،هۆزخواز□ | Nawçe,hozxwaz | عشیره گرا | (ناوچه: منطقه)(هۆز:عشیره +خواز: گرا) |
| پرتووك ◙ | Pirtûh | کتاب | (پڕ:فره +تووك: به‌ڵگه) چشتێ ك تووك و په‌ڕه‌‌‌ێ فره بوو. |
| ژینگه □ | jînge | محیط زیست | (ژین: ژیان: زندگی) + (گه: پێشگر: پسوند مكانی) |
| رسته ◙ | riste | جمله | |
| پێوار، پاپیا ◙ | Pêwar, papya | پیاده | كه‌سێ ك وه‌پا رێ كه‌ێد(پێوارڕێ:پیاده‌رو)(پاپیا بۊم:پیاده‌شدم) |
| كاردانه‌وه □ | kardanewe | عكس العمل | (كاردانه‌وه‌‌ێ گورجانه بۊ=عكس العملش سریع بود) |
| به‌رده‌نگ □ | berdeng | مخاطب | (چیرۆك به‌رده‌نگ زانا دخواێ=داستان مخاطب باهوش میخواهد) |
| گرێبه‌ست،به‌‌ێاوبه‌س◙□ | girêbest | قراداد | (گرێبه‌ست ناوه‌‌ێ من و تۆ: قرارداد مابین من و شما) |
| جیاكار □ | ciyakar | استثنائی | (ئافره‌ت جیاكارێگه = دختر استثنائی می باشد) |
| هۊرمان □◙ | hüriman | خاطره، یادمان | (هۊر:بیر: یاد) + (مان: پێشگر: پسوند) وه‌هۊرمانه‌یل ئه‌وساوه ژیه‌م:باخاطرات آن وقتها زندگی میکنم |
| تاپوو ◙ | tapû | شبح | تابووێگ ها سه‌ر رێیه‌گه: شبه‌‌ای بر سر راه است |
| ترازیان ◙ | tirazyan | انحراف | (پێش: پیش+ گر: وند، گیر) |
| چیرۆك ◙ | çîrok | داستان | |
| دیرۆك □◙ | dîrok | تاریخ | له وشه‌‌ێ (دێر) وەرگێر بۊە |
| نۊسمان □ | nüsiman | نوشته‌جات | نۊسمانه‌یلم كردمه‌سه پرتووکێگ: نوشته‌جاتم رابه صورت كتابی درآوردم |
| هاوساز □ | hawsaz | هماهنگ | ئێ دووانه وه‌ل یه‌كا هاوسازن: این دوتا باهم هماهنگ هستند |
| جمشت ◙ | cimişt | جنبش | جمشت ئه‌ده‌بی ده‌سپێكردێه: جنبش ادبی شروع شده است |
| ئاویتار □ | Awîtar | ادغام | (ئاویته : ئامیته: آمیخته +ار:پێشگر: پسوندی در زبان کردی) |
| ناسنامه ◙ | nasname | شناسنامه | (ناس: شناس +نامە) |
| ژیریه‌تی □ | jîryetî | عقلانیت | (ژیر) وه ماناێ هۆشه و (یه‌تی)یش پاشگرێگه له زووان كوردی |
| گاوشه ◙ | gawişe | بازجوئی | ناسه‌مه گاوشه: داره از من بازوئی میكند |
| ده‌نگناسی □ | dengnasî | آواشناسی | ده‌نگناسی زوان فه‌رانسه‌‌ی:آواشناسی زبان فرانسه |
| نادیارا □ | nadyara | آرمانشهر | (نا+ دیار: معلوم) وه ماناێ خه‌یاڵێ هاتێیه |
| بڕگه □ | birge | هجا | ئێ به‌ێته چه‌ن بڕگه‌س؟:این بیت شعر چند هجا است |
| لێزان □ | lêzan | متخصص | (لێ + زان:زانا : دانا) ئێ دكتوره لێزانْ چه‌وه:این دكتر متخصص چشم می باشد |
| چوارچوو ◙ | çiwarçû | ساختار | چوارچوو زوان كوردی: ساختار زبان كردی |
.
یاداشتەکان، وتارەکان و …….. دەنگ و بۆچوونی نۆسەرانی خۆی دەنوێنێ و رەنگدانەوەی بۆچوونێک لە لایەن هسـارە نییە.
سه‌رچاوه:
١. وتاره‌یل زوانناسی کوڕی زانیاری
٢. بنه‌ماکانی وشه‌سازی له زمانی کوردی‌دا/ کامه‌ران ره‌حیمی
٣. چوارچوو سه‌ره‌کی زوان کوردی/ ژیار جه‌هانفه‌رد
با سلام و سپاس از زحمتی که کشیده اید
ژیار عزیز ،
از لحاظ هم فکری، چند نکته را خدمت شما عرض می کنم.
به گمانم هرچه واژه های همتا به گوش مردم آشناتر باشد امکان پذیرش آن بیشتر است و چون ما نهاد آموزشی کوردی نداریم توسل به این روش توفیق بیشتری به دنبال دارد
مثلا شیه‌وکردن آشناتر از شیرۆڤه است
شاریه‌و بیِن آشناتر از شارستانییه‌ت
پێشكه‌فتن به معنی پیش افتادن است نه پیش رفتن. پس پێش‌چیِن بهتر معنا را می رساند
ئلاوبیم/بڕیار : معمولاً در زبان روزمره می‌گویند شه‌رت کردم بچم: تصمیم گرفتم بروم. مستعمل است و معنا را می‌رساند.
برای آرمانشهر هم خه‌یاڵه‌شار قابل فهمتر است.
ممنون. استفاده کردم.
آقای میره بیگی عزیز. ممنون از این که یادداشت رو با دقت خوندنی. منم قبول دارم برای آشتی مردم با زبان علمی (به ویژه کردهای مناطق کرماشان و ایلام ) باید بنیاد هایی گویشی و اجتماعی را در نظر گرفت .
ولی خب در گویش کرماشان (شیه وکردن) و کرمانجی( شیروفه) داریم. ما میتوانیم از هر دو واسه معادل های مختلف استفاده کنیم. مثلا در عربی تحلیل و تفسیر وجود داره. ما هم میتوانیم از واژه های مختلف گویش کردی برای معادل واژه های بیگانه استفاده کنیم.
سپاس
دەس خۆشی ئەم ماڵپەڕە پڕ لە کەلک و ئامۆژگاریتان لێ ئەکەم، هیوای سەرکەوتن و سەربەرزیم هەیە بۆ هەموو زەحمەتکێشانی ئەم ماڵپەڕە بە نرخه.
زۆر سۆپاسی بەڕێزتان دەکەین. ڕێزت هەێە
چوارچوو ئه‌ڕاێ framework (چهارچوب) درستره. ساختار structure مه‌فهوومێگ تره. سپاس