رێگا و دڵـــــداری – ئەلامراد جەباریان

ههور تیهڵ و چڕوپڕێگ وڵات داگرتێیه، شهو چۊنه تیهریکه چهو چهو نیهۊنێ، ئامهد بیس ساڵ لهیهوهر هناێ پا له بان رکاوهگه نیادو کهم فهرمانهگه گردیاده مشت، چمان له پشت ههواپهێما بۊ، چهو بڕیاد لهو جادهێ دۊر و درێژه گ هه چۊ باند فرودگاس، بێ ئهوهێگ هۊر له بانان نادیار خوهێ بکردیاد وهرهو نووا چیاد، هناێ وه سهر کهێف بۊاد، یاگهر چهتوهرێگ عهرهق بکیشادهو بان له جێ داێره دیاد کهم فهرمانهگه و خوهنیادن:
- گوڵ وهنهوشهو باخانمی، شهو چراێ دیواخانمی،
- خوهم کرماشانی فارسی نیهزانم، وه زووان کوردی قهزاد لهگیانم،
ئێرهنگه چوه! ههگ نوڕێدنه ئێ جادهێ پڕ پێچ و پلۊچه له یهگ بنێ نیهتیهێ، هرسێ تیهێهو بان:
- ها ت بنووڕه ئێ دهر و بانهو، خاون مردێ هۊچی وه دهم یهکهو نییه، هناێ کزهێ سهرما له دهرز دهرهگهو تیهێهو ناو دهێ له ئاێهم، چۊ تێخ تێژهێگ کزنێدهو، پایلم چۊنه له تاو سهرما بێ حسه، توواناێ زور هاوردن ئهو بان پداڵ گازهگه نهێرێدن، ڕێبهنان ناو خوهێ ها خوهێهو،
ئاسمان چهن جارێگه چۊنه بهڵاچهوهشنێ ک ئهگهر موریژێگیش له بان زهۊ رهێ بوود دۊنیهێ،
- خوهزێهو یهێ رووژێگ ههر چێ نادیاره له ئێ دنیا ههس بکهفێه وه نۊر عهقل و زانست، روشنهو بوودن، دیاردهێک تیهریک و نادیاره نهودن، تاگهر دی کهس ههوهجهێ نهودن گوش له قسیهێ بڕێ دروزن بتهکنێدن ک کارێیان خهڵهتانن مهردمه، سهرچاوهێ تهمام گیروگرفتهێل ژیان له نهزانینه، ئاێهم ههگ چشتێ بناسێدن لێ نیهترسێ، ترسناک بۊن دیاردهیل له نادیار بۊنێیانه،
له لێژاێهگهێ ملیهێ ئهسهدئاباد بێ ئهوهێگ لا بگرێیه دهر قاوهخانهێگ کهفێهو ڕێ، هۊرمان خاسێ له لادان ناوڕێ نهێرێدن، درس ده ساڵ له یهوهر ناوڕاس مانگ تاوسان بۊ لا داده دهر یهکێ لهو قاوهخانهیل بان ملیه، ئهو ساڵ خوهر له گشت ساڵێگ فێشتر چز دیاد، وهڵام گڤه و گژهێ واێ بان ئهو ملیه روح مردێ زنێیهو کردیاد، دۊیاێ شوردن دهم چهو له حهوزێ گ فهوارهگهێ ههمۊشهو داێهم وازه، چود له بان تهخت چوینێگ ک لهتێ فهرش ها له بانێ دانیشێ، قاوهچی ک له پشت شیشهگهو دۊنێدهێ دهسێ لێ راسهو کهێ، کاسهێ ماس، شیشهێ لهو بهد مهسهوه، چهن دانهخێیار، ێهێ نمهکدان نهێدهو بان مهژمهێگ و بهێ لهوهر دهمێ دانهێ.
- خوهش هاتی کاکه ئامهد. بفرما.
- خوهشد بو گیانگهم. دهسد خوهش بو.
- نوش گیان
ئامهد ههچۊ کهسێگ قهنێ هاتۊدنه خوار و ههوهجهێ فرهێ وه ئهنسولین داشتوود، چهن پیاڵه کیشێهو سهر، خۊن زاێده ژێر پووسێ، چهویلێ ڕمڵ خهێ، دهبهیل دوێگ وه رزهو چنیاسه دهور حهوزهگه تا ئاو سهرد فهوارهگه بڕشێیه ملێانا هه چۊ کڕ چهرمێگ دۊنێ، هێز گرێ لهتر بهێ، سهر کهێده ناو قاوهخانهگهوه، کامڵهپیاێگ دۊنێ ک شهواڵ جافیێگ ها له پاێ، پهلێگ له کهڵاودهسماڵهگهێ شوڕهو کردێیه، دۊیهت جاێهڵ جوانێ ها وهلێهو، لوو چهپیهێگ ها پێ کهێدهو، چهندانه نان ساجی، خا کوڵیاێ، تهماتهێ ها له تێ، رۊ کهێهو دۊیهته:
- سهێران روڵه ت بخوه، تا م بزانم ئێ ئاقا پیاوهتی کهێ وهل خوهێهو بوهێدهمان!
دۊیهته وه شهرمهو قردگ قردگ لهو نانه بڕێ، کهمێ خا نهێ له توێ، نهێدهو دهم، تا ئهورهگه ئهدهب ئجازه بهێ دهم وا کهێ، ئهو له مناڵیهو فێر بۊیه له ههر کوو پیاێگ بێگانهێ وساس پشت بکهێدهو پێ و چشتێ بخوهێ ئێرهنگه نیهزانێ چوه بکهێ، ئامهدیش خاس ئیسفاێ گرێ، د عالیخانی داسه یهکهو، سهروێن گیهڵانی بهسێ بهساس، شهۊ شوڕ قهسریێگ ها لهوهرێ، سهێهف سوخمهگهێ له ژێر مهمگهو ههڵوڕانێیه، د هون گیس شوڕ سیهێ تهخت سینهێ شاردێهسهو، چهویل مهسێ چۊنه ڕهژییه پیا له پا درارێ، کوچک تیهڕیهو دهنگ.
- کاکه ئێمه توواێ بچیمه شار بوو زامهت بکیشید ئهول خوهدا بوهیدهمان؟
گیرائی چهو دۊیهت ئهول گیرائی عهرهقا دهس دانهسهو یهک، تا ئامهد دڵ و جرهت پهێیا بکهێ ، زووان راس بکهێ
- بفرمان باوگه، خو وه کوڵ منهو نین ، فەرهیش خاسه، تا ئهوره هاو دهمێگ دێرم.
کلک نیشان نیهکهێ ک مهبهستێ له هاودهم کامێانه.
- سوار بوون، با من پیاڵهێ چای بخوهم، هه ئێرهنگه کهفیمه ڕێ.
سویچ ماشینهگه واز کهێ، کلک نهێهو بان دگمهێ گ ها له وهر دهمێ، ماشین نهعرهتهێ کیشێ، هاتێ ئهۊیش زۊخ دڵێ خوهێ وه دۊدکهڵ ڕهشێگ له ئکزوزهگهو بهێه دهیشت، ئامهد نوڕێده پیرهپیا، ئی کهش چهوێ گل دهێده مل لهش لار دۊیهته:
- خاڵو وهێ شهق نیمهروژه ئوخره؟
- ئوخرد خهیر بو روڵهگهم، وهلا راسێ بتواید من و سهێران دۊیهتم توایم سهر بهیم له ماڵ دۊیهت ترهکم، هان له شار،
- هاینه کام ئاوائی؟
- حهسهن ئاوا.
- خوهد کی ناوده؟
- بهرزوو . ئڕا کوڕم؟
- ئهێ [کۊیه له کۊیه نیهتهتێ ئاێهم له ئاێهم تهتێ ] ئێ دۊیهته هاولدهو نیادهسه شۊ؟
- نه.
- وهتی حهسهن ئاوا؟
- بهڵێ
بو تن ئهڵکول ناو ماشینهگه داگرێ، پیرهپیا و دۊیهته ههر کام خهنهێ مانا دارێ کهن، وهڵام ماناێ ههرکام ئهول یهکا جیاس، خهنهێ باوگ ڕهگهێ له تهزهک هاتێ، وهڵام له خهنهێ نهرم دۊیهته رهنگ ئمێد و بانان خوهشێگ دۊنییهێ، له گشت دڵڕفێن تر ساێ سهر ئهو خوار خستن وه ژێر چهوهو نوڕسنه دۊیهتهس ک دڵ و دین ئامهد وه یهکهو بهێ، ههر ئهو وهختهسه مهل خهێال سهێران باڵهو گرێدو چوود تا له سهر لق دار ئهزرهتهیلێ بنیشێدهو، وه تک دهنۊک ئهول گوڵپهرهیل ئهوینا بازی بکهێ،
- بو باێده خوازمهنی؟ کوڕ ههڵکهفتێ خاسێگه،گهن نیه، خودا بکهێ باوگم چشتێ نهۊشێد ناڕاحهت بود.
- چۊ چشتێ بزانم له ئێ مهردمه نیدن، چۊ کهفتینهسه ئێره؟
- · بهڵێ ولا کوڕم، ئاوارهێ جهنگیم، له مهردم قهسریم، تازه هێزهیل عراق توواسن بانه ناو قهسر بار کردیم هاتیمنه ئێره.
- نیهچینهو؟
- نهولا، ول ئێ مهردما تێکهڵ بۊمنه، وه یهکهو ژن و ژنخوازیم، ئێکهش حسێگه من وه ئهوره دێرم مناڵهگان نهێرن، گوناێگیش نهێرن بهسهزووانهیل، لهوره نهژیانه، خوهم جارجارێگ دڵم چۊنه ههواێ بان ئهفشار و چووار قاپی کهێد ههر هساو نهێرێ، ئهڕاێ عهتر گوڵ نارنج تامازرووم، ئهڕاێ دوشاو خورما گیانم دهرچییه، ئڕاێ پهل مهێو و یاپراخ نزیکه شێت بوم. چوه بکهم، ئاێهم جار وهخت ئڕاێ خاتر کهسان ترهک باێهس پا بنهێه مل دڵ خوهێیا،
- باوگه م نهباێهس ئێ قسیه ئڕاێ ت بکهم، ماشهلا خوهد له گشت خاستر زانی، ئاێهم هیچ کوره وه زێد و ماواێ خوهێ نیهود، پێشهنان وهتنه[سان له جی خوهێ سهنگینه]
- راسه کوڕهم، له ئهوهڵا هیچکام له قسیهێ یهک نهڕهسیمنهو، ههم ئهوان وه ههم ئێمه وه زوانێ یهکێ تر قسیه کردیایم تا له یهک بڕهسیایمهو، وه زوانێگ نه زووان ئهوان بۊ نه ئیمه، ورده ورده له ناوێان تێویایمهو، تا خودا نجات دا زاواگهم کهفته کرماشان.
ئامهد وهل خوهێیهو: ئهر خودا نجات بهێ ئیاکه کهفێه شاباد. کهم کهم گهوره شار کرماشان له دۊرا دیار دهێ
- خاڵو بهرزو نهوهتی ماڵ زاواگەد ها له کوو؟
- لهب ئاو
- خاسه من چمه ئڕاێ شاباد وه کهمهربهنیهو چم ئۊیهیش رهسنم
- نه ڕوڵه بوه زامهت،
- نه باوگه نیهو، قهبوول نیهکهم، ئاخه چۊ بوودن ریچهرمێ و زاێفهێگ له بان جاده وڵ بکهم، تا نهڕهسنمهدانه دهر ماڵ دڵم قهرار نیهگرێ.
ئێرهنگه سهێران دڵنیاس ک حس ژنانهێ دروو نهوهتێیه، ئێ کوڕه خهێاڵاتێ دێرێ، جار ترهک خهنێ شیرنێ کهێ،
ئامهد وهل خوهێهو:
- خوهم کرماشانی یارم قهسریه، خاترخاێ بۊمه تهخسیرم نییه
وهفر له سهرا وارێ، ئامهد ههر چێ ئهو نوا چوو دۊنێ کڕیوه تهمام ئهو چاڵ و بهرزهیله له کنار جاده پڕهو کردێیه، دهنگهیل قهۊ وهفر له ناو دڵ تیهریکی شهو ئڕاێ ئازاردان فێشتر ئهۊ دهس دانهسه دهس یهکهو، وه لو واێا له وهر نۊر چراخ ماشینهگه ههڵپهڕن، داپهڕن، خڕخوهن، نیشنهو، کهسێ چوزانێ هاتێ وه ڕیشێ بخهنن، پاێ ها له بان ترمزهگه وه نهرم چوده خوار، هناس سهردێ له دڵ ههڵکیشێ،
- ئهرێ خهێر سهرم یار قهسری گردم خاتر خا بۊم، ئهو خهنهیله باوگم دهر هاورد، شهڕ داده دهسمهو، یه ده ساڵه بێ وچان له شوونێ گهردم. دی چه مهنێیه ئهو سهرم بارێ؟ ئاوارهم کردێیه،
ههر پێچێگ هیلێدهو جی پێچ تر ها له نواێ، تاپوێگ له دۊرا دیار دهێ، ههگ نزیکهو بو ژنێگ دۊنێ مناڵێگ ها باوشێیهو:
- چۊ بکهم، هاتێ ترمز بکهم بوومه گل، ها ت بنوڕهو ئێ خودا ئڕاێ خهراو کردێه وهی نیمشهو له بان ئێ جاده تهپ سڕه چۊ وساس!؟
پا له بان کهڵاجهگه لاوهێدو فشار فێشترێ تیهریهو ترمزهگه، کهم کهم له دهور ماشینهگه گرێدهو، رهسیه نزیک ژنه، وسێ، سهر له شیشهگه بهێهو دهر:
- ها خوهیشکه، وهێ بێ وهخته له بان ئێ جاده چوه کهی؟ چۊ وهساێده؟
- ئهوه تنی؟ ت؟ تنیدن ئامهد؟ شکور وه دیدهند، هێمان لهێ خهته کار کهی؟، چۊ تا ئێرهنگه نهیمهسهد.
- ت کید؟چۊ ناسیدهم ؟
سهێران ک له خوهشحالی ئرمێس زایهسه ناو چهوهیلێ ههگ دۊنێ ئامهد نیهناسێدهێ، بێ ئهوهێ موڵهت بهێه پێ وه سهر گوناێا سڕ خوهێدو تیهێدهو خوار، وه دهنگ کزێگهو:
- چوه؟ نیهناسیدهم؟ ئەوقهره گـۊیهڕیامه؟ یاگهر نه له هۊردهو بردییهسهم، سهێرانم، سهێران، بوو هه لهو یهکم دیدارا دڵم وهلمهو درو وهتۊد؟
- سهێران، سهێران گیانگهم، له هۊرهو بوهمهد! خودا نهکهێ، یه ده ساڵ ئازگاره له شووند گهردم، شهو رووژ هام له فکرد! دڵ چۊ درو ئۊشێ نازهنین؟ دڵ ههرگز درو نیهۊشێ، ئهوه ئهقڵه ها له فکر بهرژهوهندی خوهێ، ت ئڕا لهوا پێم کردی، ئهرێ بۊشم خودا چوه پید بکهی، نه نوڕد نیهکهم، لهێره چوه کهی، ئڕاێ کوو چید؟ لهێوا گ دیاره ت له جی یهگ گووش بهیده دهنگ دڵ، کهفتیدهسه شوون ئهقڵ، مناڵێگ ها باوشدهو، بهوه بان، بهو، با ئهو مناڵه له سهرما نهمرێدن.
- خودا وه خهێرهو بارێدهد ئامهد گیان ، ئێ ێهتیمه ێهسیره، ئهگهر ئێمشهو نهڕهسنمه دگدڕ تهڵهف بو.
- خودا نهکهێ، چوهێیه؟
- ناڕهههتی خۊنی دێرێ. نهتۊیهسم تا شهوهکی بوسیێمه دیارێیهو، له بهێن چوودن. بهسهزوان دهێن و گوناێ چوده ملم.
- ئهرێ دهێن و گوناێ م چوه؟
له چۊنه بارودوخێگ فشار ئهو بان گاز هاوردن بێ ئهقڵیه، وهڵام ئامهد کهم بێ ئهقڵی نکردێیه، کهڵاجهگه گڕێدو دهنده ئاڵشت کهێ، گووشه ناڵهێ ماشینهگه نیهتهکنێ،
- خوهد ههول نکه گیانهگهم، هۊچ نیهود ئیشهلا، ههر چۊنێ بوو رهسنمهێه دگدڕ، بۊش ئڕام چوه ئهو سهرد هات؟ چیده کوو؟ بێ کردار نهوهتی دڵ یهکێ ئهوڵ خوهما بردمه له شوونێ تیهێ؟ با ناو نیشانێگ ئڕاێ بیلمهجی، باوهڕ بکه هێمان وه خهێاڵ ئهو روژهو ژییهم، هێمان ئهو شێوهده ها له وهر چهوم، وهل ئهو شێوهێا ژیهم، ئهول ئهو شێوهێا دهرد دڵ کهم، ئڕاێ یه بۊ نهناسیمهد،
- هۊچ نهۊش ئامهد، هۊچ نهۊش، دهرد دڵم نهکولنهو، ئهگهر بزانی چهنێ گووشم وه زنگ درانهگه بۊ تا ئهول بڕێ ژن و پیاێ ماقوڵا له دهرهگه باینهو ناو، چهن جار له خهێاڵ، دهنگ زهنگ شنهفتیام، ههگ چیمه پشت درانهگه نک ناهمێ، هووشده جادهگهو بوو، نهچیده خوار. ئامهد گیان تازه دیمهسهدهو، با له دییند سێر بخوهم، مهێهرهمه کوشت.
- سهێران گیان وه گیان خوهد هاتم، باوهڕ بکه هاتم، له شوونێ دڵم هاتم، نهیمهوهێ، ئهول خوهدا بردۊدهێ، بارکردۊن، وهتن ههگ بم داده مل خانگ هاوساگهدانا ئۊیهش بار کردینه، خهرێ کوو له سهر بگردام، له کوو بگردام له شووند؟
یهێ جار ترهک ماشین له جاده تهرازێ، له ئسفالت خارج بو، گلێهو دهێ
- نهوهتی گیانگهم چوه وه سهردان هات،
- ئهگهر بزانی چهن نهفهر وه تهماێ ت جوواو کردمه، یهک له یهک خاستر، کوڕهیل خاس، پۊلدار، جوانیدار، لاێهقی،
- درو مکه له م خاستر نهۊنه.
سهێران وه خهنێگهو:
- ئمجا ت وه دهرد چوه خوهێ
- چۊ له دڵد تیهێ، بێ وژدان، منێگ ئێ ههمگه ساڵه وه تهماێ تنهو وسامه
- راسی ئۊشی؟ هێمان ژن نهخوازدێه؟
- نه باوهڕ که، وهل خوهمهو شهرت کردم له شوون ت ژن نهخوازم.
- خودا مند بکوشێ، رۊم سییه ئهو خوهم، خهجاڵهت وه خوهم، ئامهد گیان چۊنه ئشقێگ کیمیاس، خودا تواسێیه م له لێ بێ بهش بۊم، چارهم سییهس، له راسییا دۊیهت جهمائهت بهدبهختهو چارهسییهس، ههگ چهن ساڵ له وادهێ شۊ کردنێ گوزهرێ کهس و کار له پشت سهرێ قسیه درس کهن، دهس ئڕاێ گرن، ئهو وهخته داڵگ و باوگ ههوڵ بوون، ههگ ههوڵ بۊن ههر بێ باوگ و داڵگێ باێیه خوازمهنی دهنهێ وه پێ،
وه زهردهخهنهێگهو
- ێهێ روژ کامڵه پیاێگ هاته لاێ باوگم وهته پێ: خاڵو بهرزو کار و بارم خاسه، ئهنجهڵ ئهسپاو ماڵ کهم نهێرم، ژنهم مردێیه مناڵ نهخوهشێ دێرم، نیهتۊیهنم ئێ ماڵ و مناڵ گردهو بکهم ههوهجه وه یهکێ دێرم خانمی بکهێ، سهرتا پاێ گرمه تڵا، قهوڵ دهم له گوڵ نازگ تر وه پێ نهۊشم، ئێ دۊیهته بێیهپیم، باوگ بێچاره نیشته ژێر پام، وهت روڵه یه ئڕاێ ت خاسه، قهدرزانه، ژن مردێیه، کهم کهسر نهێرێ.
- یه مناڵ خوهد نییه؟
- نه
- تهقهلا نهکردیده مناڵدار بۊد
- نه، مناڵ دار بۊن دڵ خوهش تواێد، ئشق تواێد،
- ئێرهنگه چوه، تهنیاد؟
- چوه بکهم، تهنیا موونسم بۊێهسه ئێ مناڵه،
- باوگد
- ت خوهش.
جارێ ترهک ترۊسکهێ ئێمد له ناو دڵ ئامهد داگرسیاد، وه شهوق و زهوق فێشترهو فشار تیهرێیه گازهگه.
- سهێران گیان دڵنگهگان گۊیهڕانیه؟ جلووهڕ فارسی کردیده له وهر؟ دهور ملی دایدنه له سهر، سهروێنه گیهڵانی بهسهگه ها له کوو؟ بهتیه و شهۊه قهسریهگه چوه پێ هات؟
- خاک خهوهر بهد ئڕاێ نهوهێ، خاس نهکرد، ئشق وه ژیان لیم سهن، ئێمد له ناو دڵم کوشت، وهیهیشهو نهوساد دڵنگ کوردی و سهورێنهگهیش له وهرم کهنی، یانهگه دۊنی کرد له وهرم.
- ئهگهر بتووایدن جار ترهک له شاباد کهیدهێ وهر.
- یانێ چوه؟ چۊ چشتێ خوازمهنی لیم کهی.
- زانی چهن ساڵه هامه تهماد؟ ئهر قهبوول بکهی زانی چهنێ خوهشحاڵم کهی.
- منیش له خودامه گیانهگهم.
ئامهد زوور فێشترێ تیهرێیهو گازهگه تا ئاخر چهسپنێدهێ، تواێدن ئهو مناڵه بۊیهسه سهوهو خهێرێگ ئڕاێ دیێن سهێران ههر چێ زۊتر بڕهسنێدهێناخوهشخانهێا، ئهو باێهس بۊیه جارێ ترهک وه دیدار یهک شادو بوون، تواێدن ههر چێ زۊتر بڕهسنێدێ دگدڕ تا سهێران له نگرانی دراێ، ئێرهنگه ئهۊیش له چارهنۊس مناڵهگه خوهێ وه بهشدار زانێد، چهن جار ترهک ماشینهگه له جاده خارج بوو ئامهد گلێهو دهێ
- کهمێ وه نهرم،
- تووام ئێ مناڵه زۊتر بڕهسنمه دگدڕ. ئاخه گیانهگهم مناڵێگ ت ئونس گردێهسهو پێ ئڕاێ منیش عهزیزه
جار ترهک ماشینهگه دڵێیه له جاده بچوده خوار، وه فشار فرهێ ترمزهگه گرێ، هه یه بوودنه باێهس یهگ فێشتر له جاده بچوده خوار، ماشین گلهو بوو، چهن پل خوهێد و له بن گهڵاڵێ نیشێه قنگهو. ئامهد دۊیاێ ساتێ تیهێهو سهر خوهێ
- خودا بکهێ چشتێ وە سهرێیان ناتۊد. تازه دێرم وه ئاوات خوهم رهسم، لهش لارێ لهبه دانهسه مل یهکا، کوتریاس، تهمام لهشێ ژان کهێ. هه خودا بهزهێ باێده سهێران و مناڵهگه، خۊن وه دهم چهوێیا تیهێده خوار، خوهم هۊچم نیه
ژن مناڵهگه کهێدهو سهر، قردگێ له گیان مناڵهگه رۊش نهۊیه،
- سهێران، سهێران گیانهگهم.
سهێران دهنگێ لێهو نیهتیهێ، لهقنێدهێ کهفێهلاوه، خاس ک ئێسفاێ گرێ لهتێ شێشهێ تێژ دۊنی دهور ملیهگه دڕیهو له کاسهێ سهری چیهسهو ناو:
- نه تهنیا رهسم و روسومه لێد سهن، دڵنگه کوردیه له وهرد کهن، گیاندیش لید گرت، هاتی ئهر سهروێنهگه له سهرد بۊیا لێوا وه پید ناتاد،
- ئامهد وه دهم گریانهو مناڵهگه چلکنێیه سینهوه له لێژایی ئهو گهڵاڵه تیهێدهو بان له کنار جاده وسێ دهس له ماشین راسهو کهێ …….