آیا لكها و لرها، كورد هستند؟

هساره – اینكه برخی زبان یك ملت را تا حد یك لهجه و حتی كمتر می‌دانند دلایل مختلفی دارد و نیازی نمی‌بینم در این زمینه و در این گفتار به آن بپردازم در این اواخر مقالات و نوشته‌هایی از جانب دوستان و غیردوستانی می‌خوانم كه به نظر من جز تحریف افكار عمومی و تحریف تاریخ و متشنج كردن فضای فرهنگی، چیز دیگری نمی‌تواند باشد و جالب‌تر آنكه برخی از اهالی دستگاه رسانه‌ای بدون كمترین توجهی به جایگاه و پایگاه علمی نویسنده یا حتی براساس رسالت رسانه‌ای خود؛ از مقاله‌نویس نمی‌خواهد كه منابع و استنادات خود را ارایه دهد و مقاله‌ی آنان‌را چاپ می‌كنند و برای فرار از بار مسئولیت خود؛ می‌فرمایند: “نقد و نقطه نظر خودتان را بفرستید ما موظف به انتشار آن هستیم” كه به شخصه بر این باورم كه ایراد وارده متوجه مدیرمسئول یا صاحب رسانه‌ است كه هنوز كیفیت و كمیت مقاله و نقد و تحلیل را در سطح كاربردی آن نمی‌داند و از عواقب نشر چنین نوشته‌هایی بی‌اطلاع است. لذا به دوستان مقاله‌نویس و تحلیلگر و دستگاه رسانه‌ای پیشنهاد می‌كنم بدون مدرك و سند معتبر وارد حوزه‌ای كه در آن تبحری ندارند نشوند. از آقایان اسما زبان‌شناس و جامعه‌شناس گرفته تا تحلیلگران مسائل سیاسی و …

در اینجا مسئولیت و كاردانی مسئولین رسانه؛ اعم از روزنامه‌ و شنیداری و دیداری مشخص می‌شود كه آیا از اصول حرفه‌ای خود تخطی كرده‌اند یا خیر. آیا هر شخصی می‌تواند مقاله‌نویس یا تحلیلگر مسایل اجتماعی و تاریخی و زبانی و … باشد؟ مطمئنا اگر شخصی دارای این توانایی‌ها باشد بخوبی می‌داند كه بایستی فهرست منابعی ارائه كند نه اینكه هرچه به مذاقش خوش بیاید بنویسد و برای جایی بفرستد كه اگر هم چنین شد؛ ارباب جریده اگر بر اصول كار خود مسلط باشد، بدون ارائه‌ی فهرست منابع آن‌را چاپ و نشر نخواهد كرد. در این اواخر هجمه‌ای علیه بخش عمده‌ای از گویشوران حوزه‌ی زبان كوردی شكل گرفته‌ است كه جای بسی تاسف است و برخی از رسانه‌ها و نشریات كوردی با دامن زدن به هجویات شبه مقاله‌نویس‌ها و شبه تحلیلگرها باعث انشقاق و كاتالیزه كردن روند واگرایی زبانی شده‌اند. در چند سال گذشته چندین مقاله درباره‌ی اقوام كورد منتشر شده‌ است كه برآیند آن تخریب زبان و فرهنگ و تاریخ مشترك این ملت بوده است و مستقیما “لك‌”ها و “لر”ها و “شبك”‌ها  و “هورامی”‌ها و “گوران”‌ها را مورد هجمه‌ قرار داده‌اند. به‌ جرات می‌توانم بگویم زبان كوردی با همه‌ی گویش‌هایش هیچ تهدیدی علیه زبان یا فرهنگ خاصی نیست و برعكس همیشه از جانب دیگران مورد تهدید و تحقیر قرار گرفته است. آیا براستی لك‌ها و لرها و كورد هستند؟ برای پاسخ به این پرسش و مقالاتی كه در برخی نشریات و حتی كتب منتشره در این باره به چاپ رسیده است چیزی از خودم نمی‌نویسم جز اینكه می‌گویم كه : در این چندین سال كه در زمینه‌ی گردآوری واژه‌گان كوردی و فرهنگ‌نویسی مشغولم هیچ كجا را كوردتر از لورستان و ایلام و كرماشان ندیده‌ام تو گویی سیلابی از بالا به‌راه افتاده است و تمام تاریخ كورد را در این قسمت تلمبار كرده است اما به دلیل بی‌توجهی متولیان امر فرهنگی و به قول گفتنی “سایر اقوام” زیر لایه‌هایی قطور زنده بگور شده‌اند و تنها به سطوری از منابعی اشاره می‌كنم كه اعتبار آن‌ها بسیار بیشتر از نویسندگان مقالات آنچنانی است.

مردمان “لك” و “لور” در اصل کورد كرمانج هستند و هنوز بسیاری از واژه‌گان كرمانجی در گویش لكی و لری هست و بویژه از نظر فونتیكی و ساختار جمله، فونتیك و ساختار منطقه‌ی اصلی خود را حفظ كرده‌اند. جغرافیای لك در كشور ایران عبارت است از بخشی از هلیلان در استان ایلام و زردلان و بلوران و رومشكان و دلفان و سلسله و بیرانوند در استان لورستان كه تاریخی مشخص دارند. در كتاب (تاریخ ایران از سلوکیان تا فرو پاشی دولت ساسانی) سخن از چند شهر به میان می‌آید و می‌نویسد: … یکی از این شهرها “وه‌اردشیر” نام داشت که‌ احتمالا نخستین پادشاه‌ ساسانی آن را برآورده‌ بود، شهر دیگر که‌ وه‌آنتیوخ خسرو یا (رومگان) خوانده‌ می‌شده‌ برآورده‌ی خسرو یکم بود و اسرای جنگی انتاکیه‌ را در آنجا نشیمن دادند، درست مانند گندیشاپور که‌ شاپور یکم آنرا بساخت و اسرای رومی را در آنجا مسکن داد.[۱] در همین كتاب و در صفحه‌ای دیگر می‌خوانیم: … خسرو در بازگشت به‌ عراق، شهر تازه‌ای نزدیک تختگاهش از روی نمونه‌ انتاکیه‌ برآورد که‌ آنرا “وه‌آنتیوک خسرو” (بهتر از انتاکیه‌ خسرو این را برآورده‌) نامید و اسرایی را که‌ از انتاکیه‌ آورده‌ بود در آنجا نشیمن داد.این شهر بخشی از مجموعه‌ پایتخت را تشکیل می‌داد که‌ سکنه‌ی محلی آنرا رومگان (شهر یونانیان) می‌خواندند.[۲]

“وه”‌ و “هوو” در پهلوی به معنای خوب و نیكو است كه هنوز با همین معنی در لكی و لری استعمال می‌شود. در كتابی دیگر نویسنده مدعی است كه: غالب نویسنده‌گان دوره اسلامی منشاء قبایل ساكن در كهگیلویه و ممسنی و بختیاری را از کوردهایی می‌دانند كه از نواحی سوریه، شامات و از طریق راههای غرب ایران به این مناطق رسیده‌ و اقامت گزیده‌اند یا در نتیجه‌ی جنگ و گریزهای قبایل و حكام طوایف و ایلاتی كه از شمال عراق و سوریه به این ناحیه كوچ نموده‌اند و با توطن دراز مدتی، بومی منطقه شده‌اند.[۳]و یا در منبع دیگری آشكارا نوشته شده : شاپور دوم اسیرانی را كه در شهر “آمد” دستگیر كرده بود، بین شوش و شوشتر و سایر بلاد اهواز جای داد و این مردم انواع جدید ابریشم بافی را در آ‌نجا رواج دادند.[۴] و نیز در كتابی دیگر نویسنده می‌گوید: شاپور دوم بعد فتح آمد “دیاربكر” مردم آنجا را به شوش و شهرهای دیگر برده به زردوزی و بافتن پارچه‌ی ابریشمی بگماشت و این حرفه در ایران ترقی كرد.[۵]

آنچه مبرهن است جمعیت این محدوده کورد كرمانج‌ بوده‌اند و به مثابه‌ی اسیر در جنگهای ساسانیان به رومشكان و حوالی آنجا آمده‌اند و به دلیل نزدیكی با مردمان كلهر و گوران؛ واژه‌گان این دو جمعیت تاثیری به سزا در زبان آنها نیز داشته است بنابراین در کورد بودن این مردمان کوچکترین شبهه‌ای وجود ندارد اینكه چرا برخی با استناد به مباحثی چون تیپولوژی و ریخت و گاها موی سر و احتمالا چشم و ابرو منكر كورد بودن آنها می‌شوند، قابل تامل است . در حالی‌كه اگر مواد اولیه‌ی زبان و فرهنگ آنها را مورد مطالعه قرار دهیم به یك اختلاف كمتر از چند درصد می‌رسیم كه آن‌هم كاملا طبیعی است و با توجه به داده‌های نمودار ذیل كه از كتاب (گنجینه‌ی گویش‌شناسی ایران “گویش‌شناسی كرماشان، دفتر اول” ) استخراج كرده‌ام و مقالات آن آقایان؛ من هم نتیجه‌ می‌گیرم كه كلهرها و كولیایی‌ها و سنجابی‌ها نیز كورد نیستند.! در نموداری كه در ذیل ارائه می‌شود تغییرات ساختاری افعال و شناسه‌ها را در چند گویش عمده‌ در حوزه‌ی جنوبی كرماشان مورد كاوش قرار داده‌ام تا دوستان ما متوجه اشتباه خود شوند.

ساختمان فعل

۱- شناسه‌ی  فعل

الف) شناسه­ های فعل لازم

۱- گذشته‌ی ساده و استمراری (شناسه‌ها)

مثال:

۲- گذشته‌ی نقلی با صرف فعل «آمدن» (شناسه‌ها)

مثال:

۳- گذشته‌ی بعید با صرف فعل «بودن» (شناسه‌ها)

مثال:

بنابر این نمودار، اختلاف در مخرج اصوات “ها” و “هه” است پس بنا به سخنان این آقایان كه مدعی‌اند گوران‌ها و لك‌ها كورد نیستند، كلهرها و كولیای‌ها و سنجابی‌ها نیز قاعدتا نبایستی كورد باشند هرچند كه موارد بسیاری برای اثبات وجود دارد اما دوستان ما حتی یك ارجاع به مرجوع در مقالاتشان دیده نمی‌شود كه چرا منكر ملیت خود می‌شوند.

درمورد “لور”ها بد نیست اشاراتی به سفرنامه‌های مستشرقین كنیم كه‌بنابر ضرورت تحقیق؛ سفرنامه‌ها درست‌ترین و عمده‌ترین منابع دست اول می‌باشند هرچند كه اکثریت مورخان و جغرافیانویسان عرب همه‌ی اهالی ساكن در مناطق لورنشین را كورد محسوب كرده‌اند مثلا ابن‌خردادبه در كتاب المسالك والممالك از رسوم كوردان در پارس سخن به میان آورده است.[۶] در كتاب دو سفرنامه‌ درباره‌ی لورستان آمده است: تا اوايل قرن بيستم اطلاعات ما راجع به گويش لورى محدود به هشتاد و هشت واژه بود كه بوسيله‌ی “ريچ Rich” جمع‏آورى شده‏ بود. علاوه بر اين، تعداد چهار بيت شعر از بختيارى بوسيله‌ی لايارد و در حدود سى واژه بوسيله‌ی “هوتوم شيندلر Houtum Schindier” بر اين تعداد اضافه گشت. قبلا عقيده بر اين بود كه گويش لورى با گويش كوردى بستگی نزديك دارد. اما مطالبى كه ژوكوفسكى ‏Zukowski بين سالهاى ۱۸۸۳- ۱۸۸۶ ميلادى جمع‏آورى كرده بود پس از مرگ وى (متوفى ۱۹۱۸) بچاپ رسيد. ا. مان ‏O .Mann به بررسى اين مطالب پرداخت و توانست به ثبوت برساند كه در واقع گويش لورى و كوردى دو گويش جداگانه مى‏باشند. اين دانشمند نشان داده است كه گرچه قبايل كورد زبان در لورستان بسر مى‏برند با اين حال گويش لورى كه بوسيله‌ی لورها صحبت مى‏شود بدون شك جزء گروه گويش‏هاى جنوب غرب ايران (نظير گويش مردم فارس) بوده و جدا از گويش‏هاى شمال غربى (گويش كوردى و گويش‏هاى مركزى) مى‏باشد[۷] اما در ادامه‌ی همین اثر و در تعمیم مبحث لورها از نظر قوم‏شناسى می‌نویسد: زبان‏ شناسان لورها را به منطقه فارس مربوط مي‌دانند و حال آنكه روايات محلى‏ لورهاى اصلى را قبايلى مى‏داند كه از مانرود آمده‏اند. بنا بگفته‌ی مؤلف تاريخ گزيده (ص ۵۳۹ و ۵۴۷) در ولايت مانرود دهكده‏اى است كه آنرا كرد خوانند و در آن حدود بندى وجود دارد كه آنرا به‌زبان لورى كول نامند و در آن بند موضعى است كه آنرا لور خوانند، و چون اصل ايشان از آن موضع برخاسته است بدان سبب ايشان را لور گفته ‏اند.

كلمه‌ی مانرود شباهت زيادى به ماديان رود دارد (بقول ژوكوفسكى‏ ۴۰ (ص ۱۵۸) كلمه‌ی ماديان در زبان لورى بصورت مان و يامون‏ بكار برده مي‌شود). بهرحال با ملاحظه‌ی بعضى از رويدادهاى تاريخى مى‏توان محل ماديانرود را در نزديكى منگره جستجو كرد. مؤلف تاريخ گزيده (ص ۱۵۸) از محلى بين مانرود سمها Samha و منگره‏ نام‏برده و مى‏نويسد كه قبيله‏ هاى گوره ‏Guruh مستقر در كول مانرود بعدها به‌اسم مناطقى كه در آنجا سكونت يافتند معروف شده‏اند مانند قبيله‌ی جنگروى (مربوط به محل چنگروى) و قبيله‌ی اترى ‏Utari مربوط به محل ازترى ‏Aztari در ضمن لازم بيادآورى است كه خانواده‌ی حاكم اتابك لورستان (لر كوچك) از همين قبيله‌ی جنگروى بوده است. بعضى از اسامى طوايف امروزى با فهرستى كه در تاريخ‏ گزيده آمده است مطابقت دارند مانند منگره، اناركی و جودكى و بالاخره تاريخ گزيده از چهار قبيله بنامهاى ساهى (سامى)، ارسان (اسبان- ائسان) و بيهى نام برده و يادآور شده است كه اين قبايل با آنكه بزبان لورى صحبت مى‏كنند لور نيستند. در حدود سال ۵۰۰ ه. ق. (برابر ۱۱۰۶ ميلادى) بين صد تا چهارصد خانوار فضلاوى كرد از سوريه به ايران مهاجرت كرده و از جانب شمال (از طرف اشتران‌كوه) بمنطقه‌ی لورستان وارد شدند و در قلمرو خورشيديها مستقر شدند (نقل از نزهة القلوب ص ۷۰). در اوايل قرن هفتم ه. ق. (برابر با قرن سيزدهم ميلادى) طوايف ديگرى به سرزمين هزار اسب اتابك لور بزرگ روى آوردند كه در ميان آنها عده‏اى طوايف عرب مانند عقيلى، (در پائين شوشتر محلى باين نام وجود دارد) هاشمى و بيست و هشت قبيله‌ی ديگر (متفرقه) وجود داشتند كه در ميان آنها بنامهاى بختيارى (مختارى)، جوانكى (مراسلى) گوتوند (در نزديكى شوشتر محلى اباين نام وجود دارد)، جاكى، ليراوى، مماستى (ممسنى؟) و غيره برمیخوريم. بنابروايت شرفنامه تمام اين طوايف از سوريه به ايران آمده‏اند و لورها را در زمره‌ی كوردها محسوب می‌كند و می‌نویسد: اكراد چهار قسم است اول كرمانج دویم لور، سیم كلهر و چهارم گوران[۸]. با هجوم اين طوايف بخاك لور بزرگ، يقينا دگرگونى بزرگى در چگونگى وضع مردم اين سرزمين بوجود آمده است. احتمال دارد كه اين طوايف كرد بوده‏اند، چنانكه ابن بطوطه در قرن چهاردهم ميلادى در حين مسافرت به‌طرف پايتخت لور بزرگ وقتى از رامهرمز و بهبهان عبور مي‌كرد به بازماندگان اين طوايف مهاجر برخورد نموده است. مدتها يك دهكده كرد در كنار رود جراحى قرار داشته است. شهاب الدين العمرى اظهار داشته است كه لورها در سوريه و مصر يافت مى‏شده‏اند. و مى‏گويد صلاح الدين ايوبى (۵۸۹- ۵۶۳) از چالاكى و زبردستى آنها در بالا رفتن از صخره‏هاى سرسخت بوحشت افتاد و دستور قتل عام آنها را صادر كرد. اين روايت شايد علل آمدن طوايف مهاجر يا برگشت آنها را به لورستان تا حدى روشن كند.[۹]  قسمت جنوبى لور كوچك بخصوص دره‌ی كرخه نيز در معرض نفوذ اكراد قرار داشته است، چنانكه در شمال شوش درختى وجود دارد موسوم به داربابو، كه يادآور نام تيره‌ی بابو از طايفه‌ی جوزكان كرد مي‌باشد، كه در تاريخ حسنويه از آنها ياد شده است (نقل از ابن اثير ص ۱۴۶ و ۲۱۹). لور كوچك همچنين مورد تهاجم ترك‌ها و مغولان قرار گرفته است (براى مثال جنگهاى اتابك لور كوچك بر عليه تركان بيات (بهارلو؟) و «ايوا» را مى‏توان ذكر كرد). در زمان صفويه طوايف ترك از جانب كهگيلويه وارد لورستان شدند. همچنين دسته‏ هائى از ارامنه و گرجي‌ها در شمال بختيارى مستقر گرديدند. راجع به تغيير مكان طوايف در زمان افشاريه، زنديه و قاجاريه بعدا صحبت خواهد شد. بهرحال در قرن نوزدهم بتدريج موقعيت منطقه لورستان بحالت ثبات درآمده است.

اسامى ايلات و طوايف لور را اكنون بخوبى مي‌دانيم و فهرست اين طوايف از سال ۱۸۳۶ ميلادى به‌بعد موجود است، تعداد جمعيت لورها بنا به روايت لرد كرزن (جلد دوم ص ۲۷۴) در سال ۱۸۸۱ ميلادى بالغ بر ۴۲۱۰۰۰ نفر بوده است، كه از اين عده ۱۷۰۰۰۰ نفر بختيارى، ۴۱۰۰۰ كهگيلويه‏اى، ۲۱۰۰۰۰ لور فيلى بوده‏اند. طبق آمارى كه رابينو ۴۷ در سال ۱۹۰۴ ميلادى تهيه كرده است جمعيت لور كوچك بدين قرار بوده است: پشتكوه تعداد ۳۱۶۵۰ خانوار (۱۳۰۰۰۰ نفر)، پيشكوه ۱۰۰۰۰ خانوار (۵۰۰۰۰ نفر) بوده است. ولى اين ارقام خيلى ناچيز بنظر مي‌رسد (رابينو هم تعداد را كمتر از آنچه بوده‏اند ذكر كرده است.[۱۰]و یا حسن ارفع در کتاب کوردها می‌نویسد : در ایالت کرمانشاه‌ اکثریت را قبایل کورد و بقیه‌ را لرها تشکیل داده‌اند.[۱۱]

اما از همه جالب‌تر نظر راولینسون و بارون دوبد سیاح روسی است. راولینسون دراین باره می‌نویسد: زبان آن‌ها “لور”ها یكی از گویش‌های كوردی است ولی از نظر لفظ با گویش‌های طوایف دیگر نواحی زاگرس فرق می‌كند.[۱۲] و در كتاب دو سفرنامه نیز می‌نویسد: در لورستان گروه زيادى بزبان كوردى صحبت مى‏كنند مثلا در قسمت شمال طوايف لك بسر می‌برند كه به لهجه‌ی كوردى صحبت مى‏كنند. طايفه‌ی مكى “مرز بين كرمانشاه و لرستان هليلان و قسمتى از جنوب آن” به لهجه‏اى از كوردى جنوبى صحبت مى‏كنند، كه شبيه به لهجه‌ی كلهرها است. و بالاخره در قسمت جنوبى پشتكوه كوردهاى شوهان هستند كه به لهجه‌ی كوردى كرمانجى حرف مى‏زنند. به طور كلى راجع به لهجه‌شناسى در منطقه‌ی پشتكوه هنوز احتياج به مطالعه بيشتر داريم‏.[۱۳]و بارون دوبد در سفرنامه‌ی خود می‌نویسد: باوجودی كه حالا طوایف لور و كورد خود را از یكدیگر متمایز می‌دانند اما هنوز هم زبان مورد استفاده‌ی ایشان مشترك است و این موضوع هم‌نژادی آنان را بدیهی می‌سازد.[۱۴]

وجه تسميه‌ی لورها

“تاريخ گزيده” اسم لورها را به محلى موسوم به لور واقع در گردنه‌ی مانرود نسبت مي‌دهد. شايد علل نسبت دادن لورها به‌اين محل مربوط به خاطره‌ی شهر “اللور” باشد كه جغرافيادانان عرب درباره آن صحبت كرده‏اند و امروز نيز نام صحراى لور (واقع در شمال دزفول) هنوز زنده است. چند محل ديگر نيز يافت مي‌شود كه نام آنها متشابه با “لور” مي‌باشد از آن‌جمله است “لير” محلى واقع در ناحيه جندي شاپور و ليراوى واقع در كهكيلويه (ر ك: ص ۶۶۶ از كتاب ‏Persien بقلم شوارتز Schwarz (كلمه‌ی لير ممكن است همان كلمه لور باشد، چنانكه در زبان لورى پول به پيل تبديل مي‌شود. همچنين ياقوت از محلى بنام لوردجان (اكنون لردگان) نام برده است. بگفته‌ی استخرى لوردگان پايتخت بخش سردان ‏Sardon مي‌باشد كه بين كهكيلويه و بختيارى واقع است. و بالاخره در صيمره محلى است بنام “لورت” يا “لرت” مسعودى ضمن آنكه فهرست طوايف كرد را ذكر نموده است از طوايف لوريه نام برده است ( احتمال دارد منظورش از لورها وابسته به‌شهر لور باشد). در قرن سيزدهم ميلادى ياقوت حموى با آنكه از لورها صحبت مي‌كند كلمه اكراد را بكار برده است. چنانكه مي‌گويد اكراد قبايلى هستند كه در كوههاى بين خوزستان و اصفهان زندگى مي‌كنند و محل اين قبايل را بلاداللور يا لورستان مي‌نامند.[۱۵]

با اینكه واژه‌ی “كرد” به معنی دامپرور است اما در اینجا منظور مسعودی و حموی قومیتی به نام كورد است و در واقع واژه‌ی لور یا لر همان “لێڕ” و “لێڕه‌وار” كوردی به معنی جنگل و جنگل كوهستانی است و اگر به واژه‌گان لكی و لوریی كه در اثر حاضر گردآوری شده است دقت كنید مواد اولیه‌ی زبان لك‌ها و لورها كوردی و پهلوی و اوستایی است ضمن آنكه بسیاری از واژگان كوردی؛ اساس و فوندانسیون لكی یا لوری دارد برای مثال واژه‌ی “باوێشك” به معنی خمیازه بیشتر در حوزه‌ی شمالی زبان كوردی كاربرد دارد كه یك اسم مركب است و عبارت است از: با= باد + ئاویشك= كام؛ دهان. درحالی‌كه “ئاێشك” واژه‌ای كاملا لكی است و در حوزه‌ی شمالی زبان كوردی هرگز چنین معنایی ندارد اما تركیب باویشك به معنی خمیازه در آنجا رواج دارد. همچنین لورها منطقه‌ی كوهستانی و سنگلاخی را “ئالی‌دوون” گویند كه تركیبی كاملا كرمانجی است: ئالی= محدوده؛ منطقه و دوون و دوند= ارتفاع؛ بلندی. و یا واژه‌ی “ئه‌ڤین” به معنی عشق كه همانگونه كه در عربی عشق از گیاه عشقه مشتق شده است؛ “ئه‌ڤین” نیز از گیاه “ئه‌ڤی” مشتق شده است كه گیاه مذكور را تنها در لورستان با این می‌خوانند: زبن‌دارت بیم جوور گوڵ ئه‌ڤی/نمه‌زانستم هانه وشك مه‌وی. و سرانجام اینكه ده‌ها منبع معتبر دیگر وجود دارد كه اصالت نژادی و زبانی و تاریخی لك‌ها‌ و لورها را تایید می‌كند و اگر دوستان و هم‌زبانان لك و لور خود را متمایز از زبان و تاریخ و فرهنگ مشترك كوردی می‌دانند، یا تفسیری غیرواقع‌ بینانه از این موضوعات دارند و یا دچار سردرگمی شده‌اند، قاطعانه می‌گویم كه تمامی شعرای لورستان اشعارشان به سبك گورانی است و عجیب نخواهد بود اگر مدعی شوم سبك گورانی پایگاه و خاستگاهش لورستان و ایلام و كرماشان است و شاعران بلند آوازه‌ی لورستان خود را نه لور كه كورد معرفی می‌كنند: توركه‌میر نه تورك، نه ئه‌ره‌و له‌فزن/كورد كه‌م سه‌واد حافزه‌لحفزن